Google –с хэрхэн мэдээлэл хайж сурах вэ?
Өдөрт хэдэн сая хүн ажил, сургууль, гэрээсээ Google руу орж мэдээлэл хайдаг. Кино, хөгжим, мэдээ юм бүхнийг хайж болдог шүү дээ. Гэхдээ бид хараахан хэрхэн хайлт хийх аргаа мэддэггүй тул өчнөөн олон жагсаалтуудаас хайж, нүдээ өвтгөж, цагаа бардаг билээ. Тэгвэл танд мэдээллээ хэрхэн хайх, хэрхэн хурдан хугацаанд хүссэн мэдээллээ олох дараах аргуудыг зааж өгье.
Магадгүй та энэ аргуудыг ашигласнаар өмнө нь олж авч чададгүй байсан мэдээллүүдээ олж авдаг болно.
Зарим зөвөлгөөнүүд танд мэдээжийн санагдаж байж болох юм. Зарим нь таны мэддэг боловч ашигладаггүй, зарим нь огт сонсож байгаагүй аргууд байж болно. Тиймээс та өөрт хэрэгтэй аргаа сонгож ашиглаарай.
1. Сонголт хийх. Google таны хайх хайрцганд бичсэн үг болгоныг оролцуулсан хуудсуудыг гаргаж ирдэг. Хэрвээ та бичсэн өгүүлбэр үгнийхээ аль нэг үг эсвэл бүгдэнг нь оролцуулсан байдлаар хайлт хийхийг хүсвэл Or эсвэл “ | “ тэмдгийг хэрэглэх хэрэгтэй.
2. Иш татах. Хэрвээ та яг тодорхой үг хэллэгийг хайхыг хүсвэл жишээ ашиглах хэрэгтэй. Жишээ нь та[ dumb little man] гэж хайх юм бол яг л ийм хэллэгийг хайх болно. Харин та [dumb "little man"] гэж хайх юм бол dumb гэсэн үг орсон ба “яг little man" гэсэн хэллэгтэй хуудсыг танд гаргаж ирэх болно.
3. Хайлтаас хасах. Та хэрвээ хайлт хийдээ ямар нэг үг оролцсон хайлтыг гаргаж ирэхийг хүсэхгүй байвал “-“ тэмдгийг хэрэглэх хэрэгтэй. Та гаргаж ирмээргүй байгаа үгнийхээ өмнө “–“ тэмдгийг бичих хэрэгтэй. Жишээ нь та [-dumb little man] гэж бичээд хайх юм бол "little", "man" гэсэн үгнүүдтэй хуудсууд гарч ирэх боловч”dumb” гэсэн үгтэй хуудас гарч ирэхгүй гэсэн үг.
4. Ижил үгнүүдийг хайх. Ижил, төстэй үгнүүдийг хайхын тулд та “~ “ тэмдэгийг ашиглах хэрэгтэй. [~dumb little man -dumb] байдлаар хайлтаа хийх юм бол "funny little man", "stupid little man" гэх зэрэг хайлтууд гарч ирэх ба харин "dumb little man" гэсэн хайлт гарч ирэхгүй гэсэн үг юм.
5. "*" тэмдэг. "*" тэмдгийг дууны үг хайхад ашигладаг ба дууны үгээ яг сайн мэдэхгүй тохиолдолд хайхад тохиромжтой байдаг. Жишээ нь: [can't * me love lyrics] гэж хайх юм бол таны хайгаад байгаа Beatles –ийн дууг чинь гаргаж ирнэ. Эсвэл та боловсролтой холбоотой мэдээлэл авмаар байгаа бол ["dumb little man" research *.edu] гэж хайхад болно.
6. Мөн та advanced search буюу илүү нарийн хайлтыг хийж болно.
7. Тодорхойлолт. Та хэрвээ ямар нэг зүйлийн тодорхойлолтыг хаймаар байгаа бол [define:dumb] гэж бичихэд л хангалттай.
8. Тооны машин. Google ийн нэг гол давуу тал нь тооны машин юм. Та компьютерынхаа тооны машиныг гаргаж ирэх гэж удаж байхын оронд Google дээр +, -, *, / тэмдгүүдийг ашиглаад тоо бодох боломжтой байдаг.
9. Хүмүүсийн хэрэглэж мэддэггүй нэг арга бол тоон дарааллын мэдээлэл олох арга юм. Та ["best books 2002..2007] гэж хайх аваас 2002-2007 он хүртэлх хамгийн сайн номнуудын жагсаалтыг олж чадах болно.
10. "site:" гэдэг үгийг та ямар нэг тодорхой сайтыг олохын тулд ашиглаж болно. Жишээ нь: [site:dumblittleman.com] гэж хайж болно.
11. Google нь өөрөө дотроо олон ангилалтай байдаг учир та дараах линкүүдрүү шууд орж хайх гэсэн зүйлээ хайж болно.
o Blog Search
o Book Search
o Scholar
o Catalogs
o Code Search
o Directory
o Finance
o Images
o Local/Maps
o News
o Patent Search
o Product Search
o Video
12. Та Google ийг хэмжигдэхүүнүүийн хооронд шилжүүлэг хийхдээ ашиглаж болно. Жишээ нь : [12 meters in yards]
13. Google нь мөн олон янзын тооонуудыг хайж олдог. Жишээ нь утасны кодууд
14. Файлын хэлбэрүүдээр нь хайж болдог. Хэрвээ та зөвхөн PDF files, Word, Excel дээрх файлуудыг олмоор байгаа бол filetype: гэж бичиж хайх хэрэгтэй.
Wednesday, April 15, 2009
Сергей Брин
Сергей Брин толгойгоо зөв ажиллуулж тэрбумтан болсон залуу
Өнгөрсөн оны байдлаар дэлхий дээр 700 гаруй тэрбумтан байгаа тухай Америкийн нэр хүндтэй “Forbes ” сэтгүүл мэдээлсэн. Энэ тоо өдөр ирэх тусам өсч байгаа. Тэрбумтан бүрийн баяжсан түүх адилгүй. Өнөөдөр хорвоогийн хамгийн баян хүн гэгдэж байгаа хүн өмнө нь сохор зоос ч үгүй нэгэн байсан байх нь цөөнгүй.
АНУ-ын Калифорни мужийн Стэнфордын Их сургуулийн сайт дээр 1996 оны намраас эхлэн “BackRub” нэртэй хайлтын нэгэн электрон хуудас ажиллаж эхэллээ. Энэ нь тус сургуулийн аспирант Сергей Брин, Ларри Пейж нарын эрдэмийн ажил байв. Харин нэг терабайтын хүчин чадалтай винчестертэй сервер сургуулийн нийтийн байран дахь Брины өрөөнд байрлаж байв. “BackRub” цоо шинэ үйлчилгээг санал болголоо. Хайлт хийхэд олдсон хуудсууд нь өөр интернэт сайт руу орж байлаа. Энэ хайлт тун амар дөхөмтэй байсан тул сургуулиас гадуур ч их алдартай боллоо.
1998 оны зун гэхэд “BackRub” өдөр бүр арван мянга гаруй хүнд үйлчилж байв. Энэ ажил эрдэм шинжилгээний хүрээнээс хэдийнэ гарч бүр их сургуулийн дотоод бичиг баримтыг хүртэл бүгдэд нээлттэй болгож өгсөн тул сургуулийн захиргаа сайтыг хааж зохиогчдыг нь “компьютерийн танхайрал” хийсэнд буруутгалаа. “Үргэлжлүүлэн сурах уу, эсвэл өөрийн бизнесээ эхлэх үү гэдэг сонголт нэг л өдөр миний өмнө босч ирсэн” гэж хожим нь Сергей Брин ярьсан юм. Тэрбээр “өөрийн бизнесээ” эхлэхийг сонгосон бөгөөд алдаагүй юм. Гэхдээ түүнд санаанаас өөр юу ч байсангүй. Бизнес санааг нь дэмжих, бас хөрөнгө оруулалт хийх хүн тэдэнд хэрэгтэй байлаа. Сергей Брин, Ларри Пейж хоёр “Sun Microsystems” компанийг үндэслэгчдийн нэг Энди Бехтольштаймтай уулзаж өөрийн хайлтын сайтын тухай ярьсан байна. Харин Энди “Тун сонирхолтой юм. Гэхдээ би их яарч байна. Танай компани тэгээд ямар нэртэй юм бэ дээ” гэснээ чекийн дэвтрээ гаргаж 100 мянган ам.долларын чек бичиж өгчээ. Алмайрч гүйцсэн хоёр залуу “Google Incorporated” нэрээс өөр юу ч үгүй хоосон компани бас 100 мянган долларын чектэй үлдэв. Гэхдээ мөнгийг авахын тулд яаралтай “Google Incorporated” компанийг бүртгүүлэх хэрэгтэй байлаа. Тэд сургуулиасаа академик чөлөө аваад хамаг найз нөхөд хамаатан садандаа утасдан тусламж хүсч улмаар долоо хоногийн дараа буюу 1998 оны есдүгээр сарын долоонд нэг сая ам.долларын үндсэн хөрөнгөтэй “Google Inc” компани албан ёсоор бий болжээ.
Вундеркинд
Америкийн иргэн Орост төрсөн еврей үндэстэн Сергей Михайлович Брин 1973 оны наймдугаар сарын 21-нд Москвад мэндэлжээ. Түүний эцэг нь Москвагийн их сургуульд математик заадаг байв. Харин 1979 онд тэдний гэр бүл АНУ руу цагаачилжээ. Зөвлөлтийн математикийн ухаан олон улсад нэр хүндтэй байсан тул эцзг Михаил Брин нь удалгүй Коллеж хотын их сургуульд багшлах болж, харин инженер мэргэжилтэй эхнэр нь АНУ-ын сансар судлалын НАСА агентлагт мэргэжилтнээр оров. Бяцхан Сережа ч шинэ нутагтаа төвөггүй дассан байна. Математикчийн хүүхэд тэрбээр тоондоо бусдаас илүү байсан нь тодорхой. Түүнийг арван нас хүрэхэд аав нь тухайн үед ховор эдэд тооцогддог байсан компьютер бэлэглэв. Сургуулийн хажуугаар Сережа гэрээрээ математик, орос хэл сурч байлаа. 1990 онд сургуулиа төгсөөд Сергей эцгийнхээ хичээл заадаг Мэрилэндийн их сургуулийн математикийн ангид элсч хугацаанаасаа өмнө улаан дипломтой төгсөв. Дараагаар нь АНУ-ын “нэр хүндтэй компьютерийн сургууль” гэгдэх Стэнфордын их сургуульд элссэн юм. Америкийн зарим сургуулиуд бакалаврын зэрэгтэй оюутнуудыг шууд докторантурт элсээд сургалтынхаа явцад магистрын диплом авахыг зөвшөөрдөг. Ингэснээр их сургуулиуд авьяаслаг оюутнуудаа ямар нэгэн төсөлд хамруулах боломжтой болж харин оюутнууд нь сурахын хажуугаар мөнгө олохын тулд өөр ажил хийж хичээлээ цалгардуулахгүй болдог аж.
“GOOGLE'’-ийн анхны офис гараашид
Сергей, Ларри хоёр Стэнфордод танилцсан байна. Тэд ямар нэгэн асуудлаар үргэлж өөр өөрийн бодолтой байдаг тул байнга маргалддаг байсан ч хагацашгүй найзууд болж чадсан гэнэ. Найзуудын эрдэм шинжилгээний ажил нь дэлхий нийтийг хамарсан интернэт сүлжээн дэх сая сая баримт материал дотроос өөрт хэрэгтэй мэдээллээ хэрхэн олох тухай байв. Сергей 1994 онд хайлтын нэгэн программ бий болгов. Энэ программ нь “Playboy” сэтгүүлийн сайт руу ороод автоматаар элдэв зураг хайж олдог байлаа. Гэхдээ тэдэнд зөвхөн ганц сайтан дотор хайлт хийдэг биш харин бүх интернэт сүлжээд хайлт хийдэг тийм программ сонирхолтой байлаа. Харин дээр өгүүлсэн үйл явдал өрнөж Сергей, Ларри хоёр нэг сая ам.долларын үндсэн хөрөнгөтэй “Google” компаниа бүртгүүлсний дараа анхны офисоо найзуудынхаа нэгнийх нь машины гараашид нээсэн юм. Тэд олсон бүх мөнгөө бизнестээ зориулав. Харин 1999 оны эхээр АНУ-ын томоохон сонин хэвлэлүүд хүмүүст маш хэрэгтэй хайлтын сайт бий болсон талаар бичиж эхэлсэн нь тэдэнд сайхан сурталчилгаа болж өгөв. Үүсэн бий болсноос хойш жил хагасын дараа “Google” ашиг орлоготой компани боллоо. Улмаар 2004 оны зун хөрөнгийн бирж дээр тус компанийн хувьцааг байрлуулахад Сергей Брин ч түүний компани ч нэр хүндийн оргилд нэгэнт гарсан байлаа. Хувьцаа байрлуулалт тун амжилттай болж жилийн дараа тус компанийн орлого 100 тэрбумд хүрлээ. Ташрамд хэлэхэд Америкийн сурагчдын дунд “Google хийх” гэсэн хэллэг бий. Энэ нь тодорхой бизнес төлөвлөгөөгүй мөртлөө их мөнгө олох гэсэн утгыг илэрхийлдэг. Шинэхэн тэрбумтан Сергей Брин тун даруухан амьдардаг.
Тэрбээр саяхан өгсөн нэгэн ярилцлагадаа урьдын адил гурван өрөө байрандаа амьдардаг, бас “Мерседес”-ээр биш, харин экологийн цэвэр хөдөлгүүртэй “Toyota Prius” машин унадаг тухайгаа ярьжээ. Харин тэрбээр ажил дээрээ тансаг уур амьсгалыг бүрдүүлсэн нь гайхалтай. Ажилчдын хоолны газарт нь нэртэй тогооч нар урилгаар ажилладаг. Харин ажилтнуудын танхимд халуун кофе хүйтэн ундаа үнэгүй байдаг. Ташрамд хэлэхэд энэ уламжлалыг тэрбээр “Microsoft” компаниас зээлдсэн. Мөн компанийн ажилчдад зориулсан хэд хэдэн массажист ажилладаг. Ажил дээрээ гэрийн тэжээвэр амьтдаа авчрахыг зөвшөөрдөг. Үүнээс гадна ажлын цагийн 20 хувьд нь ажлаас өөр юу хүссэнээ хийж болох гэнэ. Нэг үгээр хэлэхэд газар дээрх диваажин л гэсэн үг. Дэлхийд нэр хүндтэй энэ томоохон компанид ажиллах нэр төрийн хэрэг. Сергей Брин, Ларри Пейж хоёр Стэнфордын их сургуулиасаа докторын зэрэг авч чадаагүй орхисон хэдий ч өөрсдийн компанидаа техникийн мэргэжлээр докторын зэрэг авсан хүмүүсийг л ажилд авдаг.
Сергей Брин ойрын жилд хүнтэй суух төлөвлөгөөгүй байгаа гэнэ. Тэрбээр бараг бүх хүсэл мөрөөдлөө биелүүлсэн ч биелээгүй нэг мөрөөдөлтэй гэнэ. “Таны яг юу эрж байгааг мэддэг, танд хэрэгтэй үр дүнг гаргаж өгдөг тийм хайлтын сайт бий болгохыг” тэрбээр мөрөөддөг. Нэг талаас хүний хуслийг таана гэдэг үлгэрийн ид шид шаардах хэрэг. Нөгөө талаас Сергей Бриний мөрөөдөл юм чинь биелэхгүй гэх газаргүй.
Өнгөрсөн оны байдлаар дэлхий дээр 700 гаруй тэрбумтан байгаа тухай Америкийн нэр хүндтэй “Forbes ” сэтгүүл мэдээлсэн. Энэ тоо өдөр ирэх тусам өсч байгаа. Тэрбумтан бүрийн баяжсан түүх адилгүй. Өнөөдөр хорвоогийн хамгийн баян хүн гэгдэж байгаа хүн өмнө нь сохор зоос ч үгүй нэгэн байсан байх нь цөөнгүй.
АНУ-ын Калифорни мужийн Стэнфордын Их сургуулийн сайт дээр 1996 оны намраас эхлэн “BackRub” нэртэй хайлтын нэгэн электрон хуудас ажиллаж эхэллээ. Энэ нь тус сургуулийн аспирант Сергей Брин, Ларри Пейж нарын эрдэмийн ажил байв. Харин нэг терабайтын хүчин чадалтай винчестертэй сервер сургуулийн нийтийн байран дахь Брины өрөөнд байрлаж байв. “BackRub” цоо шинэ үйлчилгээг санал болголоо. Хайлт хийхэд олдсон хуудсууд нь өөр интернэт сайт руу орж байлаа. Энэ хайлт тун амар дөхөмтэй байсан тул сургуулиас гадуур ч их алдартай боллоо.
1998 оны зун гэхэд “BackRub” өдөр бүр арван мянга гаруй хүнд үйлчилж байв. Энэ ажил эрдэм шинжилгээний хүрээнээс хэдийнэ гарч бүр их сургуулийн дотоод бичиг баримтыг хүртэл бүгдэд нээлттэй болгож өгсөн тул сургуулийн захиргаа сайтыг хааж зохиогчдыг нь “компьютерийн танхайрал” хийсэнд буруутгалаа. “Үргэлжлүүлэн сурах уу, эсвэл өөрийн бизнесээ эхлэх үү гэдэг сонголт нэг л өдөр миний өмнө босч ирсэн” гэж хожим нь Сергей Брин ярьсан юм. Тэрбээр “өөрийн бизнесээ” эхлэхийг сонгосон бөгөөд алдаагүй юм. Гэхдээ түүнд санаанаас өөр юу ч байсангүй. Бизнес санааг нь дэмжих, бас хөрөнгө оруулалт хийх хүн тэдэнд хэрэгтэй байлаа. Сергей Брин, Ларри Пейж хоёр “Sun Microsystems” компанийг үндэслэгчдийн нэг Энди Бехтольштаймтай уулзаж өөрийн хайлтын сайтын тухай ярьсан байна. Харин Энди “Тун сонирхолтой юм. Гэхдээ би их яарч байна. Танай компани тэгээд ямар нэртэй юм бэ дээ” гэснээ чекийн дэвтрээ гаргаж 100 мянган ам.долларын чек бичиж өгчээ. Алмайрч гүйцсэн хоёр залуу “Google Incorporated” нэрээс өөр юу ч үгүй хоосон компани бас 100 мянган долларын чектэй үлдэв. Гэхдээ мөнгийг авахын тулд яаралтай “Google Incorporated” компанийг бүртгүүлэх хэрэгтэй байлаа. Тэд сургуулиасаа академик чөлөө аваад хамаг найз нөхөд хамаатан садандаа утасдан тусламж хүсч улмаар долоо хоногийн дараа буюу 1998 оны есдүгээр сарын долоонд нэг сая ам.долларын үндсэн хөрөнгөтэй “Google Inc” компани албан ёсоор бий болжээ.
Вундеркинд
Америкийн иргэн Орост төрсөн еврей үндэстэн Сергей Михайлович Брин 1973 оны наймдугаар сарын 21-нд Москвад мэндэлжээ. Түүний эцэг нь Москвагийн их сургуульд математик заадаг байв. Харин 1979 онд тэдний гэр бүл АНУ руу цагаачилжээ. Зөвлөлтийн математикийн ухаан олон улсад нэр хүндтэй байсан тул эцзг Михаил Брин нь удалгүй Коллеж хотын их сургуульд багшлах болж, харин инженер мэргэжилтэй эхнэр нь АНУ-ын сансар судлалын НАСА агентлагт мэргэжилтнээр оров. Бяцхан Сережа ч шинэ нутагтаа төвөггүй дассан байна. Математикчийн хүүхэд тэрбээр тоондоо бусдаас илүү байсан нь тодорхой. Түүнийг арван нас хүрэхэд аав нь тухайн үед ховор эдэд тооцогддог байсан компьютер бэлэглэв. Сургуулийн хажуугаар Сережа гэрээрээ математик, орос хэл сурч байлаа. 1990 онд сургуулиа төгсөөд Сергей эцгийнхээ хичээл заадаг Мэрилэндийн их сургуулийн математикийн ангид элсч хугацаанаасаа өмнө улаан дипломтой төгсөв. Дараагаар нь АНУ-ын “нэр хүндтэй компьютерийн сургууль” гэгдэх Стэнфордын их сургуульд элссэн юм. Америкийн зарим сургуулиуд бакалаврын зэрэгтэй оюутнуудыг шууд докторантурт элсээд сургалтынхаа явцад магистрын диплом авахыг зөвшөөрдөг. Ингэснээр их сургуулиуд авьяаслаг оюутнуудаа ямар нэгэн төсөлд хамруулах боломжтой болж харин оюутнууд нь сурахын хажуугаар мөнгө олохын тулд өөр ажил хийж хичээлээ цалгардуулахгүй болдог аж.
“GOOGLE'’-ийн анхны офис гараашид
Сергей, Ларри хоёр Стэнфордод танилцсан байна. Тэд ямар нэгэн асуудлаар үргэлж өөр өөрийн бодолтой байдаг тул байнга маргалддаг байсан ч хагацашгүй найзууд болж чадсан гэнэ. Найзуудын эрдэм шинжилгээний ажил нь дэлхий нийтийг хамарсан интернэт сүлжээн дэх сая сая баримт материал дотроос өөрт хэрэгтэй мэдээллээ хэрхэн олох тухай байв. Сергей 1994 онд хайлтын нэгэн программ бий болгов. Энэ программ нь “Playboy” сэтгүүлийн сайт руу ороод автоматаар элдэв зураг хайж олдог байлаа. Гэхдээ тэдэнд зөвхөн ганц сайтан дотор хайлт хийдэг биш харин бүх интернэт сүлжээд хайлт хийдэг тийм программ сонирхолтой байлаа. Харин дээр өгүүлсэн үйл явдал өрнөж Сергей, Ларри хоёр нэг сая ам.долларын үндсэн хөрөнгөтэй “Google” компаниа бүртгүүлсний дараа анхны офисоо найзуудынхаа нэгнийх нь машины гараашид нээсэн юм. Тэд олсон бүх мөнгөө бизнестээ зориулав. Харин 1999 оны эхээр АНУ-ын томоохон сонин хэвлэлүүд хүмүүст маш хэрэгтэй хайлтын сайт бий болсон талаар бичиж эхэлсэн нь тэдэнд сайхан сурталчилгаа болж өгөв. Үүсэн бий болсноос хойш жил хагасын дараа “Google” ашиг орлоготой компани боллоо. Улмаар 2004 оны зун хөрөнгийн бирж дээр тус компанийн хувьцааг байрлуулахад Сергей Брин ч түүний компани ч нэр хүндийн оргилд нэгэнт гарсан байлаа. Хувьцаа байрлуулалт тун амжилттай болж жилийн дараа тус компанийн орлого 100 тэрбумд хүрлээ. Ташрамд хэлэхэд Америкийн сурагчдын дунд “Google хийх” гэсэн хэллэг бий. Энэ нь тодорхой бизнес төлөвлөгөөгүй мөртлөө их мөнгө олох гэсэн утгыг илэрхийлдэг. Шинэхэн тэрбумтан Сергей Брин тун даруухан амьдардаг.
Тэрбээр саяхан өгсөн нэгэн ярилцлагадаа урьдын адил гурван өрөө байрандаа амьдардаг, бас “Мерседес”-ээр биш, харин экологийн цэвэр хөдөлгүүртэй “Toyota Prius” машин унадаг тухайгаа ярьжээ. Харин тэрбээр ажил дээрээ тансаг уур амьсгалыг бүрдүүлсэн нь гайхалтай. Ажилчдын хоолны газарт нь нэртэй тогооч нар урилгаар ажилладаг. Харин ажилтнуудын танхимд халуун кофе хүйтэн ундаа үнэгүй байдаг. Ташрамд хэлэхэд энэ уламжлалыг тэрбээр “Microsoft” компаниас зээлдсэн. Мөн компанийн ажилчдад зориулсан хэд хэдэн массажист ажилладаг. Ажил дээрээ гэрийн тэжээвэр амьтдаа авчрахыг зөвшөөрдөг. Үүнээс гадна ажлын цагийн 20 хувьд нь ажлаас өөр юу хүссэнээ хийж болох гэнэ. Нэг үгээр хэлэхэд газар дээрх диваажин л гэсэн үг. Дэлхийд нэр хүндтэй энэ томоохон компанид ажиллах нэр төрийн хэрэг. Сергей Брин, Ларри Пейж хоёр Стэнфордын их сургуулиасаа докторын зэрэг авч чадаагүй орхисон хэдий ч өөрсдийн компанидаа техникийн мэргэжлээр докторын зэрэг авсан хүмүүсийг л ажилд авдаг.
Сергей Брин ойрын жилд хүнтэй суух төлөвлөгөөгүй байгаа гэнэ. Тэрбээр бараг бүх хүсэл мөрөөдлөө биелүүлсэн ч биелээгүй нэг мөрөөдөлтэй гэнэ. “Таны яг юу эрж байгааг мэддэг, танд хэрэгтэй үр дүнг гаргаж өгдөг тийм хайлтын сайт бий болгохыг” тэрбээр мөрөөддөг. Нэг талаас хүний хуслийг таана гэдэг үлгэрийн ид шид шаардах хэрэг. Нөгөө талаас Сергей Бриний мөрөөдөл юм чинь биелэхгүй гэх газаргүй.
HTML, XML, Java
HTML, XML, Java гурав бол мултимедиа веб хуудас, вебсайт, веб дээр суурилсан хэрэглээг бий болгоход чухал үүрэг гүйцэтгэдэг програмчлалын хэлүүд юм.Үүнээс гадна, XML болон Java нь бизнесийн олон олон веб үйлчилгээг дэмждэг програм хангамжийн технологийн бүрдэл хэсэг болоод байна.
HTML
HTML (Hypertext Markup Language) бол гипертекст, гипермедиа баримтуудыг үүсгэдэг хуудас тодорхойлогч хэл, интернетэд зориулсан хуудас, сайтыг бичихэд хэрэглэгддэг хэл юм.
Энд гипертекс гэдэг нь хоорондоо хамааралтай мэдээллүүдийг хэрэглэгчдэд хэрэглэхэд амар хялбар болгох зорилгоор электрон холболтыг ашиглан тэдгээрийг холбох ажиллагаа. Энэ ойлголтыг анх Америкийн иргэн цахилгааны инженер, админастор Ванивар Буш (Vannevar Bush) хэмээх хүн 1945 онд гаргаж ирж, 1960 онд мөн Америкийн компьютерийн эрдэмтэн Дуглас Энгелбарт (Douglas Engelbart) бодитоор бий болгосон байна. Тодорхойлолт эсвэл уялдаат материал гэх мэт нэмэлт мэдээллийг ердөө нэг үг дараад л авах боломжийг хэрэглэгчдэд олгодгоороо гипертекст нь зарим компьютерийн програмын онцлог болдог. Интернет браузор дотор гипертекст холбоосууд (hotlinks) ихэвчлэн үг эсвэл хэлцийг өөр өнгө, өөр фонтоор тодруулан тэмдэглэдэг. Гипер холбоос нь зөвхөн текстээс гадна өөр бусад зүйлс байж болно. Жишээлбэл, нэг жижиж зургийг дараад уг зурагны том хувилбартай нь холбогдох, тухайн сэдэвтэй холбоотой өөр веб хуудас ачаалах, видео клип гарч эхлэх гэх мэт. Эдгээрийн өөрөөр гипермедиа гэж нэрлэж болно. Учир нь гипермедиа бол гипертекстийн өргөжсөн хэлбэр, өөрөөр хэлбэл график, аудио, видео зэрэг нь гипер холбоос болдог.
HTML-ийн текст кодлолт < > хэлбэртэй гурвалжин хаалтан доторх командуудаас бүрдэж, гарчиг, толгой, текст, фонтны хэлбэр, өнгө гэх мэт элементүүдэд нөлөөлж, эцэстээ интернет браузороор танигддаг. Баримт доторх текст дээр суурилсан мэдээллийн бүтэц, хэв маягийг тодорхойлдог гэж хэлж болно. Заримдаа веб браузорын төлөв байдалд ч нөлөөлөх нь бий.
< > доторх түлхүүр үгсийг HTML markup tags эсвэл HTML tags гэж нэрлэдэг. HTML tags нь хос хосоороо байдаг. Жишээ нь: and Уг хосын эхнийхийг нь эхлэлийн, хоёр дахийг нь нь төгсгөлийн tag гэнэ.
HTML баримт нь HTML tags болон текстийг өөртөө агуулж, ерөнхийдөө веб хуудсыг тодорхойлдог. Веб браузорын (Internet Explorer or Firefox гэх мэт) зорилго бол HTML баримтыг уншиж, тэднийг веб хуудас хэлбэрээр харуулах явдал билээ. Тэгэхдээ браузор нь HTML tags-ыг харуулалгүйгээр, tags-ыг хуудасны агуулгыг тайлбарлах гэж хэрэглэдэг.
XML
XML бол ерөнхий зорилгоор тусдаа нэгэн төрлийн хэл юм. XML (Extensible Markup Language)-ийн зорилго бол интернетээр дамжуулан мэдээллийн системд зохион байгуулагдсан өгөгдлийг хуваарилахад нь туслах, баримтуудыг кодлох, өгөгдлүүдийг цуваанд оруулах явдал юм. XML-ийн хэрэгслүүд нь зохион бүтээгчдэд веб хуудас хийхэд тусалдгаас гадна өөр олон зүйлд тустай. Бусад стандартуудтай нэгдэж, баримтын агуулгыг түүний форматаас тусад нь тодорхойлох боломжийг бий болгож, уг агуулгыг өөр хэрэглээнл, эсвэл өөр үзүүлэнд ахин хэрэглэхэд хялбар болгодог. Хамгийн гол нь XML, олон шатлал бүхий хувиргалт шаардалгүйгээр ондоо төрлийн комьютер, хэрэглээний програмууд, зохион байгуулалтууд хооронд мэдээллийг хуваалцах бололцоог бүрдүүлдэг.
HTML, XML хоёрын ялгаа
§ Өөр өөр зорилгыг хангахын тулд зохиогдсон. XML өгөгдлийг нөөцлөх, дамжуулах, өгөгдөл юу вэ гэдэг дээр төвлөрөх зориулалттай бол HTML өгөдлийг үзүүлэх, өгөгдөл яаж харагдах вэ гэдэг дээр төвлөрөх зорилготой. HTML мэдээллийг харуулах тухай байдаг бол XML мэдээллийг зөөх тухай асуудал юм.
§ HTML-д хэрэглэгддэг tag-ууд болон HTML–ийн бүтэц нь урьдчилан зохион байгуулагдсан, HTML баримтууд зөвхөн HTML стандартаар тодорхойлогдсон tag-уудыг хэрэглэдэг бол XML нь зохиогчоор өөрөөр нь tag-уудыг, баримтын бүтцийг тодорхойлуулдаг.
XML бол HTML-ийн иж бүрдэл болохоос бус түүний орлуулагч биш. XML бол мэдээллийг зөөвөрлөх биеэ даасан нэг төрлийн хэрэгсэл гэж өөрөөр тодорхойлж болно. Түүний стандартууд нь маш хурдацтай хөгжиж, програм хангамжийн олон олон худалдаачид тэдгээр стандартыг хүлээн авч байна.
XML веб хөгжүүлэхэхэд олон талаар ашиглагддаг.
· HTML-ээс өгөгдлийг тусгаарладаг.
Хэрэв та HTML баримт доторх динамик өгөгдлөө харуулах хэрэгтэй байхад өгөгдөл өөрчлөгдөх бүрт HTML-ийг идэвхижүүлэх нь маш их ажиллагаа шаардана. Харин XML-ийн тусламжтайгаар өгөгдөл XML-ийн салангид хавцсан дотор нөөцлөгдөнө. Ингэснээрээ та HTML-ийг үзүүлэнд ашиглаж, үндсэн өгөгдлийн өөрчлөлт бүрт HTML-ийг өөрчлөх шаардлагагүй гэдгийг мэднэ.
· Өгөгдөл хуваалцах үйлдлийг хялбаршуулдаг.
Компьютерийн систем, өгөгдлийн сан нь өгөгдлүүдийг үл нийцсөн хэлбэр бүтэцтэйгээр (форматтайгаар) агуулдаг. XML-ийн өгөгдөл текст хэлбэрээр нөөцлөгддөг нь өгөгдлийг программ болон техник хангамжаас тусдаа хадгалах боломжоор хангана. Энэ нь ондоо ондоо хэрэглээнүүд дээр өгөгдлийг хуваалцах үйлдлийг маш хялбар болгодог.
· Өгөгдөл зөөвөрлөлтийг хялбарчилдаг.
XML-ийн тусламжтайгаар хоорондоо зохицолгүй системүүдийн хооронд өгөгдлèéг хялбархнаар солилцож болно. Нийцгүй ситемүүдийн хооронд интернетээр өгөгдөл солилцох бол хамгийн их цаг шаардсан зүйлсийн нэг мөн. Өºð өөр ниéцгүй системүүдээр өгөгдөл уншигддаг учир XML-ээр өгөгдөл солилцсоноор энэ төвөгтэй байдлыг ихээр бууруулж болох юм.
· Платформын (platform) өөрчлөлтийг энгийн болгодог.
Шинэ систем дээр (техник эсвэл программ хангамжийн платформууд дээр) өөрчлөн сайжруулат хийхэд их цаг зарцуулагддаг. Их хэмжээний өгөгдөл хөрвүүлэгдэж, нийцгүй өгөãдлүүд ихэвчлэн устдаг. XML өгөгдөл текст форматтай нөөцлөгддөг. Энэ нь шинэ үйлдлийн систем рүү, шинэ хэрэглээ рүү, эсвэл шинэ браузор руу ямар ч өгөгдөл гээлгүйгээр өргөжүүлж, сайжруулах хялбар боломжийг бүрдүүлдэг.
· Өгөгдлийг илүү хүртээмжтэй болгодог.
XML-ийн техник болон программ хангамжийн хэрэглээнүүдээс тусгаар байдал нь өгөгдлийг илүү хүðтээмжтэй, ашиг тустай болгодог. Төрөл бүрийн хэрэглээнүүд таны өгөгдөл рүү зөвхөн HTML хуудсаар бус, мөн XML өгөãдлийн эх үүсвэрээс хандаж, нэвтэрч олно. XML-ээр таны өгөгдөл бүõ төрлийн уншигч машины хувьд ( гар компьютер, дуут машин, new feeds гэх мэт) хүртээмжтэй болж, сохор эсвэл бусад хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүс ашиглах бололцоотой болно.
· Шинэ интернетийн хэлийг үүсгэхэд хэрэглэгддэг.
XML-ээр интернетийн олон хэл бүтээгддэг. Зарим жишээнээс дурдвал:
§ XHTML бол HTML-ийн хамгийн сүүлийн хувилбар.
§ WSDL нь байгаа веб үйлчилгээнүүдийг тайлбарладаг.
§ WAP, WML гар төхөөрөмжүүдийн markup хэлнүүд.
§ RSS news feeds-д зориулагдсан хэл.
§ RDF ба OWL нь нөөц болон онтологийг тайлбарлахад хэрэглэгддэг.
§ SMIL веб дээрх малтмедиàг тайлбарладаг.
Ирээдүйн хэрэглээ нь өгөгдлөө XML-ээр солилцох болно. Ирээдүйд ямар ч хувиргах хэрэгсэлгүйгээр, зөвхөн текст хэлбэрээр нэг нэгнийнхээ өгөгдлийг уншдаг үгэн процессор, spreadsheet болон бусад хэрэглээнүүд бий болох болно гэдэгтэй санал нийлэх хэрэгтэй болов уу.
Java
Энэ бол интернетийн болон компьютерийн www дээр ажилладаг сүлжээн дээр суурилсан хэрэглээнүүүдийн програмчлалын хэл юм. 1995 îíä Sun Microsystems èíòåðíåòýä çîðèóëàí á¿òýýñýí îáüåêò õàíäàëòàä ïðîãðàìûí õýë. Íýãýí èæèë ïðîãðàì îëîí îíäîî îíäîî òºðëèéí êîìïüþòåð, õýðýãëýã÷èéí õýðýãëýý áîëîí áóñàä òºõººðºìæ¿¿ä äýýð àæèëëàæ, ò¿¿íèé êîä óíøèãäàæ áóé ìàøèíûõàà õýðýãöýýíèé äàãóó àæèëëàæ áàéõ õýðýãòýé ãýñýí ñàíààí äýýð Java ñóóðèëæýý. Java ïðîãðàìûí õàìãèéí òîäîðõîé æèøýý áîë "applets" ãýæ íýðëýãääýã, www дээрõ ñàéòóóäûã èäýâõèæ¿¿ëäýã èíòåðàêòèâ ïðîãðàìóóä þì. Java HTML-ä èíòåðôåéñèéã áèé áîëãîæ ºãäºã. Êàíàä óëñûí èðãýí ïðîãðàììèñò Æýéìñ Ãîñëèíã (James Gosling) 1991 îíä àíõ Java õýëíèé òºñëèéã ñàíàà÷èëæ áàéæýý. Ãîñëèíãèéí àæëûí ãàäàà óðãàñàí öàðñ ìîäíû íýðýýð Oak ãýæ, áàñ Green ÷ ãýæ óã ïðîãðàì íü ýõýíäýý íýðëýãäýæ áàéãààä õîæèì íü ñàíààíäã¿éãýýð ¿ãñèéí æàãñààëòààñ Java ãýæ íýðòýé áîëñîí áàéíà. Ãîñëèíã C/C++ õýëáýðèéí òàíèë òýìäýãëýãýýòýé ìàøèí, õýëèéã áèé áîëãîõûã çîðüæýý. Java õýëèéã çîõèîõ áîëñîí ¿íäñýí 5 çîðèëãî áàéñàí.
1. Ýíãèéí õÿëáàð, îáüåêò õàíäàëòòàé, òàíèë áàéõ
2. Õ¿÷òýé, àþóëã¿é áàéõ
3. Ǻºâðèéí áàéõ
4. ªíäºð ã¿éöýòãýëòýé áàéõ
5. Îéëãîìæòîé, äèíàìèê áàéõ
Java-ãèéí íýã îíöëîã áîë 纺âðèéí õýëáýð þì. Ýíý íü Java õýë äýýð áè÷èãäñýí ïðîãðàì ÿìàð ÷ òåõíèê õàíãàìæ, ¿éëäèéí ñèñòåìèéí ïëàòôîðì äýýð èæèëõýí àæèëëàäàã ãýñýí ¿ã. ªºðººð õýëáýë ÿìàð íýã ïðîãðàìûã íýã óäàà áè÷ýýä ë, íýã óäàà ýìõëýýä ë, äàðàà íü õàà ÷ õýðýãëýæ áîëíî ãýñýí ¿ã þì.
HTML
HTML (Hypertext Markup Language) бол гипертекст, гипермедиа баримтуудыг үүсгэдэг хуудас тодорхойлогч хэл, интернетэд зориулсан хуудас, сайтыг бичихэд хэрэглэгддэг хэл юм.
Энд гипертекс гэдэг нь хоорондоо хамааралтай мэдээллүүдийг хэрэглэгчдэд хэрэглэхэд амар хялбар болгох зорилгоор электрон холболтыг ашиглан тэдгээрийг холбох ажиллагаа. Энэ ойлголтыг анх Америкийн иргэн цахилгааны инженер, админастор Ванивар Буш (Vannevar Bush) хэмээх хүн 1945 онд гаргаж ирж, 1960 онд мөн Америкийн компьютерийн эрдэмтэн Дуглас Энгелбарт (Douglas Engelbart) бодитоор бий болгосон байна. Тодорхойлолт эсвэл уялдаат материал гэх мэт нэмэлт мэдээллийг ердөө нэг үг дараад л авах боломжийг хэрэглэгчдэд олгодгоороо гипертекст нь зарим компьютерийн програмын онцлог болдог. Интернет браузор дотор гипертекст холбоосууд (hotlinks) ихэвчлэн үг эсвэл хэлцийг өөр өнгө, өөр фонтоор тодруулан тэмдэглэдэг. Гипер холбоос нь зөвхөн текстээс гадна өөр бусад зүйлс байж болно. Жишээлбэл, нэг жижиж зургийг дараад уг зурагны том хувилбартай нь холбогдох, тухайн сэдэвтэй холбоотой өөр веб хуудас ачаалах, видео клип гарч эхлэх гэх мэт. Эдгээрийн өөрөөр гипермедиа гэж нэрлэж болно. Учир нь гипермедиа бол гипертекстийн өргөжсөн хэлбэр, өөрөөр хэлбэл график, аудио, видео зэрэг нь гипер холбоос болдог.
HTML-ийн текст кодлолт < > хэлбэртэй гурвалжин хаалтан доторх командуудаас бүрдэж, гарчиг, толгой, текст, фонтны хэлбэр, өнгө гэх мэт элементүүдэд нөлөөлж, эцэстээ интернет браузороор танигддаг. Баримт доторх текст дээр суурилсан мэдээллийн бүтэц, хэв маягийг тодорхойлдог гэж хэлж болно. Заримдаа веб браузорын төлөв байдалд ч нөлөөлөх нь бий.
< > доторх түлхүүр үгсийг HTML markup tags эсвэл HTML tags гэж нэрлэдэг. HTML tags нь хос хосоороо байдаг. Жишээ нь: and Уг хосын эхнийхийг нь эхлэлийн, хоёр дахийг нь нь төгсгөлийн tag гэнэ.
HTML баримт нь HTML tags болон текстийг өөртөө агуулж, ерөнхийдөө веб хуудсыг тодорхойлдог. Веб браузорын (Internet Explorer or Firefox гэх мэт) зорилго бол HTML баримтыг уншиж, тэднийг веб хуудас хэлбэрээр харуулах явдал билээ. Тэгэхдээ браузор нь HTML tags-ыг харуулалгүйгээр, tags-ыг хуудасны агуулгыг тайлбарлах гэж хэрэглэдэг.
XML
XML бол ерөнхий зорилгоор тусдаа нэгэн төрлийн хэл юм. XML (Extensible Markup Language)-ийн зорилго бол интернетээр дамжуулан мэдээллийн системд зохион байгуулагдсан өгөгдлийг хуваарилахад нь туслах, баримтуудыг кодлох, өгөгдлүүдийг цуваанд оруулах явдал юм. XML-ийн хэрэгслүүд нь зохион бүтээгчдэд веб хуудас хийхэд тусалдгаас гадна өөр олон зүйлд тустай. Бусад стандартуудтай нэгдэж, баримтын агуулгыг түүний форматаас тусад нь тодорхойлох боломжийг бий болгож, уг агуулгыг өөр хэрэглээнл, эсвэл өөр үзүүлэнд ахин хэрэглэхэд хялбар болгодог. Хамгийн гол нь XML, олон шатлал бүхий хувиргалт шаардалгүйгээр ондоо төрлийн комьютер, хэрэглээний програмууд, зохион байгуулалтууд хооронд мэдээллийг хуваалцах бололцоог бүрдүүлдэг.
HTML, XML хоёрын ялгаа
§ Өөр өөр зорилгыг хангахын тулд зохиогдсон. XML өгөгдлийг нөөцлөх, дамжуулах, өгөгдөл юу вэ гэдэг дээр төвлөрөх зориулалттай бол HTML өгөдлийг үзүүлэх, өгөгдөл яаж харагдах вэ гэдэг дээр төвлөрөх зорилготой. HTML мэдээллийг харуулах тухай байдаг бол XML мэдээллийг зөөх тухай асуудал юм.
§ HTML-д хэрэглэгддэг tag-ууд болон HTML–ийн бүтэц нь урьдчилан зохион байгуулагдсан, HTML баримтууд зөвхөн HTML стандартаар тодорхойлогдсон tag-уудыг хэрэглэдэг бол XML нь зохиогчоор өөрөөр нь tag-уудыг, баримтын бүтцийг тодорхойлуулдаг.
XML бол HTML-ийн иж бүрдэл болохоос бус түүний орлуулагч биш. XML бол мэдээллийг зөөвөрлөх биеэ даасан нэг төрлийн хэрэгсэл гэж өөрөөр тодорхойлж болно. Түүний стандартууд нь маш хурдацтай хөгжиж, програм хангамжийн олон олон худалдаачид тэдгээр стандартыг хүлээн авч байна.
XML веб хөгжүүлэхэхэд олон талаар ашиглагддаг.
· HTML-ээс өгөгдлийг тусгаарладаг.
Хэрэв та HTML баримт доторх динамик өгөгдлөө харуулах хэрэгтэй байхад өгөгдөл өөрчлөгдөх бүрт HTML-ийг идэвхижүүлэх нь маш их ажиллагаа шаардана. Харин XML-ийн тусламжтайгаар өгөгдөл XML-ийн салангид хавцсан дотор нөөцлөгдөнө. Ингэснээрээ та HTML-ийг үзүүлэнд ашиглаж, үндсэн өгөгдлийн өөрчлөлт бүрт HTML-ийг өөрчлөх шаардлагагүй гэдгийг мэднэ.
· Өгөгдөл хуваалцах үйлдлийг хялбаршуулдаг.
Компьютерийн систем, өгөгдлийн сан нь өгөгдлүүдийг үл нийцсөн хэлбэр бүтэцтэйгээр (форматтайгаар) агуулдаг. XML-ийн өгөгдөл текст хэлбэрээр нөөцлөгддөг нь өгөгдлийг программ болон техник хангамжаас тусдаа хадгалах боломжоор хангана. Энэ нь ондоо ондоо хэрэглээнүүд дээр өгөгдлийг хуваалцах үйлдлийг маш хялбар болгодог.
· Өгөгдөл зөөвөрлөлтийг хялбарчилдаг.
XML-ийн тусламжтайгаар хоорондоо зохицолгүй системүүдийн хооронд өгөгдлèéг хялбархнаар солилцож болно. Нийцгүй ситемүүдийн хооронд интернетээр өгөгдөл солилцох бол хамгийн их цаг шаардсан зүйлсийн нэг мөн. Өºð өөр ниéцгүй системүүдээр өгөгдөл уншигддаг учир XML-ээр өгөгдөл солилцсоноор энэ төвөгтэй байдлыг ихээр бууруулж болох юм.
· Платформын (platform) өөрчлөлтийг энгийн болгодог.
Шинэ систем дээр (техник эсвэл программ хангамжийн платформууд дээр) өөрчлөн сайжруулат хийхэд их цаг зарцуулагддаг. Их хэмжээний өгөгдөл хөрвүүлэгдэж, нийцгүй өгөãдлүүд ихэвчлэн устдаг. XML өгөгдөл текст форматтай нөөцлөгддөг. Энэ нь шинэ үйлдлийн систем рүү, шинэ хэрэглээ рүү, эсвэл шинэ браузор руу ямар ч өгөгдөл гээлгүйгээр өргөжүүлж, сайжруулах хялбар боломжийг бүрдүүлдэг.
· Өгөгдлийг илүү хүртээмжтэй болгодог.
XML-ийн техник болон программ хангамжийн хэрэглээнүүдээс тусгаар байдал нь өгөгдлийг илүү хүðтээмжтэй, ашиг тустай болгодог. Төрөл бүрийн хэрэглээнүүд таны өгөгдөл рүү зөвхөн HTML хуудсаар бус, мөн XML өгөãдлийн эх үүсвэрээс хандаж, нэвтэрч олно. XML-ээр таны өгөгдөл бүõ төрлийн уншигч машины хувьд ( гар компьютер, дуут машин, new feeds гэх мэт) хүртээмжтэй болж, сохор эсвэл бусад хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүс ашиглах бололцоотой болно.
· Шинэ интернетийн хэлийг үүсгэхэд хэрэглэгддэг.
XML-ээр интернетийн олон хэл бүтээгддэг. Зарим жишээнээс дурдвал:
§ XHTML бол HTML-ийн хамгийн сүүлийн хувилбар.
§ WSDL нь байгаа веб үйлчилгээнүүдийг тайлбарладаг.
§ WAP, WML гар төхөөрөмжүүдийн markup хэлнүүд.
§ RSS news feeds-д зориулагдсан хэл.
§ RDF ба OWL нь нөөц болон онтологийг тайлбарлахад хэрэглэгддэг.
§ SMIL веб дээрх малтмедиàг тайлбарладаг.
Ирээдүйн хэрэглээ нь өгөгдлөө XML-ээр солилцох болно. Ирээдүйд ямар ч хувиргах хэрэгсэлгүйгээр, зөвхөн текст хэлбэрээр нэг нэгнийнхээ өгөгдлийг уншдаг үгэн процессор, spreadsheet болон бусад хэрэглээнүүд бий болох болно гэдэгтэй санал нийлэх хэрэгтэй болов уу.
Java
Энэ бол интернетийн болон компьютерийн www дээр ажилладаг сүлжээн дээр суурилсан хэрэглээнүүүдийн програмчлалын хэл юм. 1995 îíä Sun Microsystems èíòåðíåòýä çîðèóëàí á¿òýýñýí îáüåêò õàíäàëòàä ïðîãðàìûí õýë. Íýãýí èæèë ïðîãðàì îëîí îíäîî îíäîî òºðëèéí êîìïüþòåð, õýðýãëýã÷èéí õýðýãëýý áîëîí áóñàä òºõººðºìæ¿¿ä äýýð àæèëëàæ, ò¿¿íèé êîä óíøèãäàæ áóé ìàøèíûõàà õýðýãöýýíèé äàãóó àæèëëàæ áàéõ õýðýãòýé ãýñýí ñàíààí äýýð Java ñóóðèëæýý. Java ïðîãðàìûí õàìãèéí òîäîðõîé æèøýý áîë "applets" ãýæ íýðëýãääýã, www дээрõ ñàéòóóäûã èäýâõèæ¿¿ëäýã èíòåðàêòèâ ïðîãðàìóóä þì. Java HTML-ä èíòåðôåéñèéã áèé áîëãîæ ºãäºã. Êàíàä óëñûí èðãýí ïðîãðàììèñò Æýéìñ Ãîñëèíã (James Gosling) 1991 îíä àíõ Java õýëíèé òºñëèéã ñàíàà÷èëæ áàéæýý. Ãîñëèíãèéí àæëûí ãàäàà óðãàñàí öàðñ ìîäíû íýðýýð Oak ãýæ, áàñ Green ÷ ãýæ óã ïðîãðàì íü ýõýíäýý íýðëýãäýæ áàéãààä õîæèì íü ñàíààíäã¿éãýýð ¿ãñèéí æàãñààëòààñ Java ãýæ íýðòýé áîëñîí áàéíà. Ãîñëèíã C/C++ õýëáýðèéí òàíèë òýìäýãëýãýýòýé ìàøèí, õýëèéã áèé áîëãîõûã çîðüæýý. Java õýëèéã çîõèîõ áîëñîí ¿íäñýí 5 çîðèëãî áàéñàí.
1. Ýíãèéí õÿëáàð, îáüåêò õàíäàëòòàé, òàíèë áàéõ
2. Õ¿÷òýé, àþóëã¿é áàéõ
3. Ǻºâðèéí áàéõ
4. ªíäºð ã¿éöýòãýëòýé áàéõ
5. Îéëãîìæòîé, äèíàìèê áàéõ
Java-ãèéí íýã îíöëîã áîë 纺âðèéí õýëáýð þì. Ýíý íü Java õýë äýýð áè÷èãäñýí ïðîãðàì ÿìàð ÷ òåõíèê õàíãàìæ, ¿éëäèéí ñèñòåìèéí ïëàòôîðì äýýð èæèëõýí àæèëëàäàã ãýñýí ¿ã. ªºðººð õýëáýë ÿìàð íýã ïðîãðàìûã íýã óäàà áè÷ýýä ë, íýã óäàà ýìõëýýä ë, äàðàà íü õàà ÷ õýðýãëýæ áîëíî ãýñýí ¿ã þì.
Компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүд
Мэдээлэл боловсруулах төхөөрөмж буюу Central Processing Unit (CPU)руу холбогдож, удирдагддаг хэрэгсэлүүдийг компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүд гэнэ. Дагалдах төхөөрөмжүүдгүйгээр компьютер нь өндөр хүчин чадал бүхий хэдий ч ердөө л “боловсруулдаг хайрцаг” болж хувирна.Дагалдах хэрэгсэлүүд нь онлайн төхөөрөмжүүд юм. учир нь тэд CPU-ын нэг хэсэг биш боловч CPU-тай холбогдож байж сая мөн чанараараа ажиллаж чаддаг.
Компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүдийг
v Оруулах дагалдах төхөөрөмж
v Гаргах дагалдах төхөөрөмж
v Хадгалах дагалдах төхөөрөмж гэж 3 ангилна
Оруулах дагалдах төхөөрөмжүүд
Компьютерын системруу ямар нэгэн мэдээлэлийг оруулах боломж олгодог дагалдах хэрэгсэлүүдийг оруулах дагалдах төхөөрөмж гэнэ. Оруулах төхөөрөмжүүд нь улам боловсронгуй илүү хялбар хурдан болсоор байна. Жишээлбэл өгөгдөл мэдээллийг цаасан дээр буулгасны дараа дахин компьютер луу шивж оруулах цаг үрсэн ажлыг шийдсэн сканнер, яриа танигч зэрэг оруулах төхөөрөмжүүд бий.
Оруулах дагалдах төхөөрөмжүүдийг
v Human interface device
v Зураг видео оруулах төхөөрөмжүүд
v Аудио оруулах төхөөрөмжүүд гэж ангилж болох юм.
Human interface device
Ø Мауз- Мэдээллийг компьютерт хурдан хялбар оруулахад зориулсан хэрэгсэл юм.
Ø Трэйкбол – маузтай адилхан суурин төхөөрөмж, Дэлгэцэн дээрх курсорыг хөдөлгөхийн тулд өнхөрдөг бөмбөлөгийг хэрэглэнэ.
Ø Мэдрэгч дэлгэц – Мэдрэгч дэлгэцтэй компьютерт хэрэглэнэ. Цацрагт туяа, дууны долгион, эсвэл бага хэмжээний цахилгаан гүйдлийн торыг гаргадаг видео дүрсний дэлгэц. Дэлгэцэн дээр дарж, шүргэсэн үед тор нь хугарна
Ø Мэдрэгч талбар – Шүргэлтийг мэдрэгч гадаргуутай жижигхэн дөрвөлжин.Талбар дээгүүр шилжиж буй хурууны чиглэлд курсорыг шилжүүлнэ. Өөрөөр хэлбэл ноүтбүүкны touchpad юм.
Ø Заагч саваа–Товчлуурт гарны хэсэг дээр байрладаг жижигхэн баллуур шиг толгойтой
төхөөрөмж.Саваан дээр дарсан чиглэлд курсорыг шилжүүлнэ.
Ø Үзгэнд суурилсан төхөөрөмжүүд - Tablet PC ба PDA-уудад хэрэглэгдэнэ Мөн сүүлийн
үеийн гар утаснууд ялангуяа smart phone-уудад байдаг.
Ø Joystick – Өндөр зураглал бүхий xbox, psp зэргээр тоглодог тоглоомуудын pc-д зориулсан хувилбарыг тоглохын тулд компьютерт холбодог. Дөрвөн тийш хөдөлгөх
товчлуур ба тусгай үйлдэл гүйцэтгэх бусад товчлууруудтай.
Зураг, бичлэг оруулах төхөөрөмжүүд
Ø Webcam – Бичлэг хийх зураг авах боломж бүхий камер. Дүрсний нягтралын хувьд
дижитал аппарат, камерыг бодвол харьцангүй чанар муутай боловч
онлайнаар дүрс дамжуулах
Ø Зураасан код уншигч- Нийтлэг супермаркетууд хэрэглэдэг, барааны бааркодыг
уншуулсанаар дэлгэцэн дээр тухайн барааны үнэ нь гарч ирдэг.
Ø 3D сканнер – 3 хэмжээст мэт харагдахаар дүрсийг компьютерлуу оруулж чаддаг.
Ø Хурууны хээний сканнер – Тусгайлан хурууны хээг оруулах зориулалт бүхий сканнер.
Ø Оптик сканнер - Текст эсвэл зураг уншиж, тэдгээрийг дижитал орц болгон хувиргана.
Ø Оптик тэмдэгт танигч (OCR) - Тэмдэгт эсвэл код уншина. Барааны шошгыг унших, шуудан сортлох, тест дүгнэхэд хэрэглэгддэг
Ø Оптик сканнеран дохиур - Барааны универсаль код зэрэг (UPC) зэрэг бар кодуудыг
уншина.
Ø Лазеран хэмжигч – Лазер гэрлэн тусгалыг ашиглан зай, уртыг хэмждэг.
Эмнэлэгийн хувьд компьютерын зураг, бичлэг оруулах төхөөрөмжүүдийг эмчилгээ, оношлогоондоо өргөн хэрэглэдэг. Үүнд:
Ø хэт ягаан туяаны оношлогооны аппарат,
Ø соронзон долгионы оношлогооны аппарат,
Ø Positron Emission Tomography,
Ø Medical ultrasonography гэх мэт
Аудио оруулах төхөөрөмжүүд
Ø Микрофон
Ø Яриа танигч системүүд- Эдгээр нь хэлсэн үгийг оруулан бичмэл болгодог. Эхэн үеийн яриа танигчид нь өөр өөр үгийг хэлэхдээ дунд нь түр зогсох хэрэгтэй байдаг байсан бол орчин үед үргэлжилсэн ,харилцан ярианы шинжтэй яриа оруулсан ч үг бүрийг тусд нь таниж чаддаг болжээ.
Ø MIDI товчлуурт гар
Ø Бусад дижитал хөгжмийн зэмсэг
Бусад оруулах технологиуд
Ø Соронзон судал - Кредит картнууд дээрх соронзон судлыг уншина. Эдгээр судлууд нь 200 битийн мэдээлэл хадгалж чадна.
Ø Микропроцессорын микросхем ба санах ойтой кредит карт- Өөрөөр бас смарт карт гэдэг.Электрон гүйлгээ хийх хэрэгсэл. Ердийн соронзон судал дээр нэмэгдэн 8 эсвэл 16 килобитын багтаамж бүхий санах ойтой.
Ø Соронзон бэхэн тэмдэгт танигч (MICR)-Чекийн доод талд соронзон бэхээр хэвлэсэн банкны болон дансны дугаарууд уншина.
Гаргах дагалдах төхөөрөмжүүд
Компьютерийн боловсруулсан электрон өгөгдлийг хүний ойлгохуйц хэлэнд хөрвүүлэн гаргах төхөөрөмж юм. Гарын төхөөрөмжийг softcopy, hardcopy гэж 2 ангилна.- Softcopy гэдэг нь дэлгэцэн дээр өгөгдлийг дүрслэх буюу аудио хэлбэрт хувиргах (дэлгэц)- Hardcopy гэдэг нь текст болон графикийг хэвлэн гаргах (принтер, плоттер, олон функцтэй төхөөрөмж, гэх мэт)
1. Softcopy Output: Display ScreensГаралтын төхөөрөмж болох м онитор нь компьютер дэх мэдээлэл, текст, дүрс, зургийг дэлгэцэнд харуулдаг тусдаа эд анги юм. Өөрөөр хэлбэл уян болоод хатуу диск доторх мэдээллүүд, программ хангамжууд, тэдгээртэй ажиллах, компьютерийн гараас оруулах тэмдэгтүүд бүгд энэ л төхөөрөмжийн дэлгэц дээр харагдана. Гэхдээ дэлгэц (дисплей) болон монитор гэсэн 2 хэллэг байдаг. Монитор гэдэг нь компьютер дэхь зүйлсийг дэлгэцээр гаргах боломжтой салангид төхөөрөмжийг хэлдэг. Харин дисплей нь зөвхөн мониторын экран юм. Иймд энэ хоёр бол нэг нь нөгөөдөө багтаж байдаг нэг бүхэл зүйл (эд анги) юм.
Мөн зөөврийн компьютерийн хувьд монитор гэхээсээ display буюу дэлгэц гэж нэрлэдэг. Яагаад гэвэл зөөврийн компьютерийн дэлгэц нь салангид биш их биетэйгээ цуг байдаг бөгөөд хэрэв үүний дэлгэц (display) нь эвдэрчихвэл Desktop буюу ширээний компьютерийн мониторт залгаад ажиллаж болдог.
Үүнээс үзэхэд ялгаатай гэдэг нь харагдаж байна. Гэвч хүмүүс дэлгэцийг монитор, display хоёрын аль алинаар нь дууддаг.Мониторын дотор нь хэдэн инчийн ямар төрлийн дисплейтэй гэдгээр тодорхойлдог бол дисплейг өнгө ялгаруулалтаар нь тодорхойлдог. Харин хэдэн өнгөөр харуулж чадаж байгаа нь уг дисплейний өнгөний үзүүлэлтийг илэрхийлнэ.Монитор нь CRT (cathode-ray tube) эсвэл flat-panel байж болно.
CRT нь яг TV шиг вакум хоолойг ашиглдаг. Хавтгай дэлгэц нь хөнгөн, нимгэн, CRT-г бодоход бага тог зарцуулдаг боловч CRT дэлгэц шиг тод цэвэр байж чаддаггүй.
Хавтгай дэлгэц нь liquid crystal diplay (LCD)/ шингэн кристаллийн/, electrolunescent display (EL)/ гэрлэн диодын /, gas plasma display гэсэн гурван технологиор хийгдсэн байдаг. Дэлгэцийн өнгө, нягтшил нь видео адаптериас хамаарч өөр өөр байна. ралаасЗаримдаа дэлгэц нь VDT (video display terminal)-тай холбогдох бөгөөд энэ нь дэлгэц болон гарыг багтаасан байна.
Cathode- Ray Tubes (CRT)Катод хоолой гэж компьютерийн дэлгэцэнд зориулан ашиглах вакум хоолой юм. Энэ нь (CRTs) зөвхөн компьютерийн дэлгэцэнд бус телевизорт ч ашиглагддаг. Дэлгэцэнд дүрс дүрслэхдээ pixel гэж нэрлэгдэх бие даасан цэгүүдээр илэрхийлэгдэнэ. Pixel гэж дэлгэцэнд үзүүлэх хамгийн бага нэгж буюу зургийн элемент юм. Процессороос CRT-ийн электрон буу руу илгээгдсэн биетүүд нь электрон болж хувиран зургийг дүрсэлдэг. CRT дэлгэцийн дотор талыг фосфороос бүрсэн байдаг. Электрон буунаас гарсан электронуудын туяа нь форсор дээр очиж гэрэлдэх бөгөөд үүний дүнд дүрс зургийг дэлгэцэнд бий болдог байна.
Flat–Panel DisplayХэрэв бид зөвхөн CRT технологийг ашигласаар байсан бол одоогийн авсаархан notebook, халаасны PC зэрэг гарахгүй байсан байх биз. CRT нь гэрэлтэй, тод зургийг үзүүлдэг боловч их тог, жин, зай эзэлдэг. CRT-тэй харьцуулахад хавтгай дэлгэц нь бага цахилгаан, зай, жин эзэлдэг. Хавтгай дэлгэц нь 2 шилэн тавгаас бүтэх бөгөөд дундуур нь бодис олон замаар хөдөлж дүрсийг бий болгодог.
Хавтгай дэлгэц нь 2 замаар ялгагддаг.1. Шилэн тавгуудын хоорондох бодисоор2. Дэлгэц дээрх транзисторуудын зохион байгуулалтаар
Шилний хоорондох бодис LCD, EL ба газын плазм: Хавтгай дэлгэц нь шилэн кристалл дэлгэц (LCD), электрон люминесцент дэлгэц (EL), газын плазман дэлгэц (Gas Plasma) гэсэн технологиудыг ашигладаг. - LCD нь шилэн кристалл гэгдэх бодисоос бүрдэх бөгөөд молекулууд нь өөрийн оптик шинж чанараараа хувирдаг. Дэлгэцийн цаана байгаа энэхүү гэрэл нь дүрсийг үзүүлэх эсэхийг шийддэг. - EL нь бодис нь электрон цэнэгээр цэнэглэгдэнгүүт гэрэлтдэг. - Gas-plasma неон туяатай адил, цахилгаан гүйдэл бий болонгуут гэрэлтүүлэх газыг ашигладаг.
Транзисторын зохион байгуулалт – идэвхитэй матриц идэвхгүй матриц.Хавтгай дэлгэц нь транзисторын байрлалаас хамаарч нэг бол идэвхитэй матриц эсвэл идэвхигүй матриц дэлгэцтэй байна.Идэхитэй матрицан дэлгэц гэдэг нь дэлгэц дээрх цэг бүр өөрийн транзистороор удирдагдана.Идэвхгүй матрицан дэлгэцийн тухайд транзистор нь бүтэн мөр эсвэл баганын цэгүүдийг удирдана.
Screen ClarityCRT ч, хавтгай дэлгэц алины ч хувьд дэлгэцийн хүчин дараах 3 чанар нөлөөлнө.- Resolution дэлгэцийн дүрсийг дүрслэх чадварыг хэлэх бөгөөд 1 inch талбайд тооны цэг байгааг үзүүлнэ. Horizontal pixels x vertical pixels Тухайлбал: 640 х 480 pixels = 307, 200 pixel байгааг үзүүлнэ.- Dot pitch: Цэгүүдийн хоорондын зайг хэлэх бөгөөд цэгүүдийн зай ойртох тусам дүрсийг илүү нарийвчлалтай үзүүлнэ.- 45-100 удаа анивчдаг.»Refresh rate: Дэлгэцэн дээр цэгүүд секундэд гарч ирэх давталтын тоо
Дэлгэцийн өнгөДэлгэц нь монохром эсвэл өнгөт байна. Монохром нь нэг дэвсгэр дээр нэг өнгөөр харуулна. Хэдийгээр энэ нь бараг хэрэглээнээс гарч байгаа боловч түүнийг text based mainframe системд хэрэглэж байна.Өнгөт дэлгэцийн тухайд RGB monitor гэх бөгөөд энэ 3 өнгийн хослолоор (16-16,7 сая өнгийг төрлөөсөө хамааран гаргаж чаддаг) Өнөө үеийн ихэнхи компьютер өнгөт байх авч зарим нэг халаасны компьютер нь хар цагаан хэвээр байна.
Bitmapped display
Нэгэн үед компьютер дэлгэцэн дээрээ зөвхөн текст мөр дүрсэлдэг байсан. Харин одоо үсэг, тооноос гадна зураг, график, дүрсүүдийг үзүүлэх чадвартай болсон байна. Учир нь PC нь bitmapping стандартыг эхрэглэх болжээ.Компьютер нь цэгийн өнгө, байрлалыг дүгнэхдээ 0 эсвэл 1 битийг ашигладаг. Монохромын хувьд 1 бит нь цэгийг үзүүлдэг байсан бол өнгөт дэлгэцийн хувьд нэлээд олон бит нь цэгийг дүрсэлдэг. Bitmapped дэлгэц нь компьютерт дэлгэцэн дээр цэгийг нэг бүрээр нь гаргах бололцоог олгож удирдах.
Video display adapterГрафикийг дүрслэхийн тулд дэлгэц заавал видео дисплей адаптертай байх ёстой. Видео адаптерийг видео график карт гэх бөгөөд энэ нь дэлгэцэн дээр дүрсийг гаргах resolution, өнгөний тоо, хурдыг тодорхойлох цахилгаан хэлхээ бүхий хавтан юм. Видео адаптер нь хэдий өөрийн санах ой буюу видео RAM-тай байх бөгөөд энэ нь хэр хурдан зураг дүрс боловсруулах, хэрхэн зургийн нягтшилыг гаргах, хэдэн өнгө гаргах зэргийг тодорхойлно. Жнь: 640 х 480 нягтшилтай видео адаптер нь 256 kb RAM-тайгаар 16 өнгийг дүрслэх бол 1mb RAM-тай 16,7 сая өнгө дүрсэлнэ.
Notebook компьютерийн тухайд адаптер нь эх хавтандаа суулгаж өгсөн байдаг бол desktop компьютерийн хувьд expensia slot дээр нэмж суулгадаг. Өнөө цагт VGA ба SVGA төрлийн адаптерийг өргөн хэрэглэж байна.
2. Hand copy Output: Printers, Plotters, Multifunction, Devices & Microfilm & Microfiche Devices
Handcopy төхөөрөмж нь цаасан дээр хэвлэгдсэн текст болон дүрсийг гаргадаг. Принтер нь ширээний, зөөврийн, impact эсвэл non impact байдаг. Ихэнхи impact printer-т dot-matrix printer орно. Non impact printer-т laser, inkjet, thermal төрлийн принтерүүд багтана. Plotter нь flatted эсвэл drum байна. Олон функцтэй зарим төхөөрөмжүүд нь принтер, сканнер, хувилах болон факсын төхөөрмжийг зэрэг агуулдаг. Компьютерийн гаралтын microfiche, microfilm нь хадгалалтын асуудлыг шийднэ. Ширээний принтерийн тухайд өндөр чанар, үнэ сонголтын тухай ярьж болно. Харин зөөврийн принтерийн тухайд transportable, ultraportable гж хоёр ангилна.
Принтер (хэвлэх төхөөрөмж)Компьютерийн дэлгэцэн дээр гарч буй төрөл бүрийн мэдээллийг цаасан дээр хэвлэн гаргах боломж бүхий төхөөрөмжийг принтер гэнэ. Мэдээлэл нь текст, дүрс, фото зураг, хүснэгтэн мэдээлэл зэрэг байж болно. Принтер нь хэмжээ, хэвлэх хурд, төрөл, үнэ өртөгөөрөө хоорондоо ялгаатай байдаг.
Принтер нь компьютерт 2 төрлийн портоор залгагддаг. Хамгийн өргөн дэлгэр хэрэглэгддэг нь паралель портны принтер юм. Нөгөө нь сүүлийн үед ашиглагдаж буй өндөр хурдын порт болох USB (Universal Serial Bus) юм.
- Transportable: 5 фунт жинтэй, ширээний принтер шиг өндөр түвшинд хэвлэх, хувьсах цахилгаан гүйцдээр тэжээгдэх чадвартай.- Ultraportable: 2 фунт жинтэй, зөөж явахад авсаархан, батерей болон хувьсах гүйдлээр ажиллана. Гэвч тусгай хэвлэлийн цаасыг зөвхөн нэг нэгээр нь принтерт хийх гар ажиллагаатай.
Импаст принтер:Энэ төрлийн принтер нь текст, зургийг принтерийн хаммер болон бул нь инк бүхий туузан дээр цохих механизмаар гаргадаг. Матрицан принтер нь жижиг зүү бүхий принтерийн толгойтой бөгөд энэ нь инк бүхий туузан дээр цохиж зураг болон тэмдэгтийг бий болгодог. Принтерүүд нь секундэд 40-300 тэмдэгтийг хэвлэдэг. Өнгөт тууз нь зөвхөн цөөн хэдэн тооны өнгийг гаргах чадвартай байдаг. Энэ нь хямд төсөр давуу талтай боловч график зургийг хэвлэх чанар муу, мөн их дуу чимээ гаргадаг байна.
Импаст бус принтер:Принтерийн механизм ба цаасны хооронд ямар нэг шууд физик контакт үүсгэлгүйгээр дүрс, тэмдэгтийг хэвжүүлнэ. Импаст бус принтерийг лазер, инк-жэт, thermal гэж 3 ангилна.
Laser printer: хувилагч машинтай төстэй, зургийг үүсгэхтэй dot-matrix принтертэй ажиллах зарчимтай төстэйгээр цэгээр дүрсэлж хэвлэнэ. Эдгээр зургууд нь соронзонгоор цэнэглэгдсэн инк бүхий бөмбөрөн дээр үүсгэгдээд бөмбөрөс цаас руу шилжин хэвлэгддэг. Лазер принтерүүд нь график дүрсийг үзүүлэх чадвараас хамаарч инчид 300 дотоос 1200 дот (dpi) хүртэл нягтшилтай хэвлэдэг. Тэд хурдан бөгөөд микрокомпьютерийн тухайд нэг минутад 4-32 текст хуудсыг хэвлэдэг.Энэ нь төрө бүрийн фонт, хэлбэр, хэмжээгээр хэвлэж чадна. Илүү үнэтэй хувилбар нь өнгөтөөр хэвлэдэг. Лазер принтер нь өөр дээрээ суурилсан RAM-тай бөгөөд энэ нь компьютераас хэвлэх өгөгдлөө өөртөө авч хадгалдаг. Өөрөөр хэлбэл ямар нэг удаашралгүйгээр нэгээс нөгөө цаасыг үргэлжлүүлэн хэвлэнэ. Хэрэв нэлээн их хэмжээтэй, зураг, гарфиктай өгөгдлийг хэвлэх тохиолдолд их хэмжээний RAM хэрэгтэй болдог. Лазер принтер нь мөн өөрөө ROM чиптэй бөгөөд эндээ фонтуудыг хадгалах бөгөөд хэвлэхийн тулд лазер принтер нь page description language-тэй ажилладаг
Ink-jet printer: Лазер, матрицан принтерийн адилаар цэгэр хэвлэнэ. Ink-jet принтер нь өндөр хурдтайгаар 4 цорго бүхий нүхээр электроноор цээглэгдсэн инкийг бага багаар цаасан дээр шүршиж хэвлэнэ. Давуу тал нь өнгөтөөр хямд хэвлэх боломжтой.Дутагдалтай тал нь 300-720 dpi бага нягтшилтай, 1-4 текст хуудсыг нэг минутад хэвлэнэ. Өндөр нягтшилтай хэвлэхийн тулд тусгай цаасыг маш удаан хэвлэнэ. (нэг цаас-10 минут) ink-jet –ийн нэг төрөл бол buble-jet printer ба энэ нь маш өчүүхэн халаагч элементүүдээр инкийг хэлбэржүүлж 128 маш жижиг цоргоор хэвлэнэ. Энэ технологийг голдуу зөөврийн принтерт хэрэглэнэ.
Thermal printer: энэ нь өнгөт лав, халаагч ашиглан цэгүүдийг тусгай цасан дээр буугаж хэвлэнэ.
Принтерийн чанарыг үнэлэх 4 хүчин зүйл:- ӨнгөЯмар нэгэн дүрс, зурагтай материалыг хэвлэхэд өнгө гол хүчин зүйл болдог. Өнгөт принтер нь хар цагаан болон өнгөт гэсэн 2 хортой байдаг боловч принтерийг зөвхөн хар цагаан горимоор хэвлэхээр тохируулж болно. - Resolution (өнгөний ялгарал)Принтерийн өнгөний ялгарал нь ихэвчлэн dpi (dots per inch) буюу нэг инчид ноогдох цэгийн тоогоор хэмжигддэг. Жишээ нь принтерийн өнгөний ялгарлын тохиргоог 150 dpi болгоод нэг хуудас хэвлэх, мөн 300 dpi болгоод өөр нэг хуудас дээр нэг ижил текстийг хэвлэхэд 300 dpi тохируулгаар хэвлэсэн хуудас нөгөөгөөсөө илүү тод харагддаг. - ХурдНэг хуудсыг хэвлэн гаргах хугацааг хэлнэ. Ихээхэн хэмжээний материал хэвлэхэд хурд ихтэй байх шаардлагатай байдаг. Өнгөт принтерийн хурд удаан байдаг байна. Үнэ өртөг ихтэй принтерүүд ихэвчлэн хурд ихтэй түргэн хэвлэдэг байна. Зарим удаан принтерүүд 3-6 хуудсыг минутанд хэвлэх нь ч бий. - Санах ойИхэнх принтерүүд багахан хэмжээний санах ойтой ирдэг байна. Жишээлбэл 1Mb гэх мэт. Өөрийн гэсэн санах ойтой принтер нь дүрс, зурагтай болон хүснэгтэн материалыг хурдан хэвлэдэг. Принтерийг HP буюу Hewlett Packard, Epson, Xerox, Okidata зэрэг корпорациуд үйлдвэрлэн гаргадаг. Жишээлбэл: Epson Stylus Color 440, HP DeskJet 612C, 812C, HP LaserJet 5L, Xerox DocuPrint C11, Okidata Okipage 12I гэх мэт.
Плоттер: Олон өнгөөр өндөр чанартай график дүрслэх тусгай гаралтын төхөөрөмжийг хэлнэ. Үүнийг ихэвчлэн газрын зураг, архитектурын зураг гэх мэтийг зурахад хэрэглэнэ. Плоттер нь drum bed гэсэн 2 янз байна.
Олон функцтэй принтерийн технологиЭнэ нь олон үйлдлийг гүйцэтгэх чадварьай төхөөрөмж юм. Тухайлбал, хэвлэх, хувилах, сканнердах, факсдах, бүх үйлдлийг нэг төхөөрөмжөөр хийх боломжтой.
Гаралтын бусад төхөөрөмжүүд: аудио, видео, виртуаль төхөөрөмж ба роботуудДуу, авиа, видео гаргах, виртуалиар бодит зүйлсийг үзэх, робот зэрэг нь гаралтын төхөөрөмжид орно. Sound- Output төхөөрөмж: энэ нь ердийн чимээнээс хөгжмийн дуу хүртэлх дижитал дууг гаргана.Voice-Output төхөөрөмж: энэ нь дижитал өгөгдлийг ердийн яриа бүхий авианд хувиргана.Vidеo-Output төхөөрөмж: газар зүйн байршил хамааралгүйгээр компьютер болон холбоог ашиглан нэг нэгийгээ харж, сонсож уулзалт зохион байгуулахыг видео хурал гэнэ. Видео технологийн нэг шинэ нээлт бол видео хурал (videоconference) юм.Virtual-Reality & Simulation Device: компьютер дээр суурилсан хиймэл бодит байдлын нэг төрөл бөгөд юмс үзэгэдлийг гурван хэмжээст огторгуйд дүрсэлдэг.Robot: хүний оюунаар сэтгэгдсэн хүний хийдэг энгийн үйлдлийг гүйцэтгэх чадвартай автомат төхөөрөмж юм.
Хадгалах дагалдах төхөөрөмжүүд
Өгөгдөл хадгалах биет зүйлийг хадгалах төхөөрөмж гэнэ. Өөрөөр хэлбэл өгөгдлийг түүн дээр хадгалж , түүнээс унших боломжтой төхөөрөмжийг хадгалах төхөөрөмж гэнэ.Хадгалах төхөөрөмж нь хадгалалтын горим, хэлбэрээс хамааран дараах гурван технологи дээр үндэслэнэ. Үүнд:
v Соронзон хадгалалт
v Оптик хадгалалт
v Хагас дамжуулагч хадгалалт
1). Соронзон хадгалах төхөөрөмжийн төрлүүд
· Соронзон диск(уян ба хатуу диск)
· Соронзон хальс(соронзон дамар, хальс)
Соронзон орон ашиглаж дискэн дээр мэдээллүүдийг(битүүдийг) хадгалах эсвэл уншдаг зарчим бол соронзон дискний онцлог юм.
2). Оптик хадгалах төхөөрөмжийн төрлүүд
· Оптик
· Соронзон оптик
Дискний гадаргууг лазерын диодоор гэрэлтүүлж улмаар түүнээс ойх гэрлийн тусгалыг ажиглах зарчмаар мэдээллийг унших хадгалах төхөөрөмжийг оптик хадгалах төхөөрөмж гэнэ. Оптик диск нь нэг ба олон удаагийн хандалттай ба дараах төрлүүдтэй.
· CD ,CD-ROM, DVD: Хөгжим ,видео программ зэрэг олноор тараагдах дижитал мэдээлийг хадгалж бизнесийн зориулалтаар ашиглагдана.
· CD-R, DVD-R, DVD+R: гурав дах хадгалах төхөөрөмж байдлаар мэдээллийг нэг удаа хадгалах зориулалттай.
· CD-RW, DVD-RW, DVD+RW, DVD-RAM: Олон удаа бичиж , хурдан унших хадгалах төхөөрөмж бөгөөд гуравдагч хадгалах төхөөрөмжөөр мөн ашиглагдана.
CD-ROM, CD-R, CD-RW нь 650МВ багтаамжтай харин Digital video disk буюу DVD, DVD-R, DVD-RW нь нэг тал буюу нэг давхаргадаа 4,7 GB мэдээлэл хадгалах боломжтой. Энэ нь зөвхөн нэг удаа унших бичих болон дан болон давхар тээгч давхаргатай.
3). Хагас дамжуулагч дээр суурилсан хадгалах төхөөрөмж
Хагас дамжуулагч дээр суурилсан , мэдээллийг хадгалахдаа нийлмэл эргэлтийг ашигладаг технологийг хагас дамжуулагч хадгалалт бүхий төхөөрөмж гэнэ. Энэ нь сая сая бичил транзистор ба конденсатор агуулсан хагас дамжуулагч санах ой байна. Жишээлбэл флаш диск. Хэдийгээр санах ой боловч түүнийг RAM шиг ашиглаж болохгүй. Түүн дээр агшин зуур мэдээлэл хадгалж , мөн мэдээллийг олон удаа устгаж болно.
Нийтлэг бус хадгалах төхөөрөмжүүд
Vacuum tube memory
Electro-acoustic memory
Phase-change memory
Holographic storage
Molecular memory
Компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүдийн
бизнесийн чиг хандлага
Мэдээллийн эрин зуунд амьдарч буй та бидний амьдралыг компьютергүйгээр төсөөлөхийн аргагүй болжээ. Өнөөдөр хэн илүү үр ашигт мэдээлэл олж чадсан нь бусдаас нэг бус нэлээд хэдэн алхам урд явж , олон олон давуу талуудыг өөртөө бий болгож чадаж байна.
Дагалдах төхөөрөмжүүдтэйгээр л компьютерыг бүрэн дүүрэн ашиглах боломжтой. Мурын хуулийн дагуу компьютерын хүчин чадал 18-аас 24 сарын дотор хоёр дахин нэмэгддэг гэж үздэг.Түүнээс гадна тухайн үеийн хүчин чадалтай компьютерын үнэ 18-аас 24 сарын дотор хоёр дахин буурна гэдэг. Компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүдийн ч гэсэн үнэ нь улам бууж байгаа ч илүү боловсронгүй болсоор байна.
Бизнесийн байгууллагын ашиг гэдэг нь өртөгөөсөө илүү орлого олох дээр суурилдаг. Өндөр хурдтай бүтээмж өндөртэй боловч үнэ нь боломжийн компьютер ашиглах нь өртөгийг бага байлгах боломжоор хангана. Энэ нь компьютер буюу компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүд бүтээмж өндөртэй, цаг үеэсээ түрүүлсэн, үнэ хямдтай байх нь хичнээн чухал болохыг харуулж байна. Иимээс компьютер, компьютерын дагалдах төхөөрөмж үйлдвэрлэгчид хэрэглэгчдийн дээрх хүсэл сонирхолыг харгалзан үзэж үйлдвэрлэлдээ тусгах нь компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүдийн цаашдын бизнесийн чиг хандлагыг тодорхойлох түлхүүр хүчин зүйл болох юм
Ажил хэрэгч хүмүүст тулгардаг асуудлын нэг бол зарим компьютерын дагалдах төхөөрөмжийг зөөвөрлөхөд хүндрэлтэй байдаг явдал юм. Тиймээс тэдгээрийг portable буюу зөөвөрлөх боломжтой болгох нь компьютерын дагалдах хэрэгсэлүүдийн бизнесийн чиг хандлагыг тодорхойлох бас нэг хүчин зүйл байна.
Илүү үйлдэлүүдийг багасгасан төхөөрөмж буюу natural interface device байх нь цаг хугацааг хэмнэж, бүтээмж их байлгаснаар өртөгийг багасгадаг. Нөгөө талаар хөдөлмөр хэмнэсэн төхөөрөмжинд хүн төрөлхтөн үргэлж дуртай байсан ба үүний л хүчинд өнөөдрийн өндөр технологиуд бий болсон билээ.
Дээрх зүйлсийг нэгтгэн дүгнэвэл компьютер, компьютерын дагалдах төхөөрөмж үйлдвэрлэгчид өртгөөр манлайлах стратеги барьж цаашдын бизнесийн чиг хандлагаа болгох нь хэрэглэгчдийн хэрэгцээнд нийцэх бөгөөд одоогийн хямралын цаг үед зөв шийдвэр гаргалт болно.
Компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүдийг
v Оруулах дагалдах төхөөрөмж
v Гаргах дагалдах төхөөрөмж
v Хадгалах дагалдах төхөөрөмж гэж 3 ангилна
Оруулах дагалдах төхөөрөмжүүд
Компьютерын системруу ямар нэгэн мэдээлэлийг оруулах боломж олгодог дагалдах хэрэгсэлүүдийг оруулах дагалдах төхөөрөмж гэнэ. Оруулах төхөөрөмжүүд нь улам боловсронгуй илүү хялбар хурдан болсоор байна. Жишээлбэл өгөгдөл мэдээллийг цаасан дээр буулгасны дараа дахин компьютер луу шивж оруулах цаг үрсэн ажлыг шийдсэн сканнер, яриа танигч зэрэг оруулах төхөөрөмжүүд бий.
Оруулах дагалдах төхөөрөмжүүдийг
v Human interface device
v Зураг видео оруулах төхөөрөмжүүд
v Аудио оруулах төхөөрөмжүүд гэж ангилж болох юм.
Human interface device
Ø Мауз- Мэдээллийг компьютерт хурдан хялбар оруулахад зориулсан хэрэгсэл юм.
Ø Трэйкбол – маузтай адилхан суурин төхөөрөмж, Дэлгэцэн дээрх курсорыг хөдөлгөхийн тулд өнхөрдөг бөмбөлөгийг хэрэглэнэ.
Ø Мэдрэгч дэлгэц – Мэдрэгч дэлгэцтэй компьютерт хэрэглэнэ. Цацрагт туяа, дууны долгион, эсвэл бага хэмжээний цахилгаан гүйдлийн торыг гаргадаг видео дүрсний дэлгэц. Дэлгэцэн дээр дарж, шүргэсэн үед тор нь хугарна
Ø Мэдрэгч талбар – Шүргэлтийг мэдрэгч гадаргуутай жижигхэн дөрвөлжин.Талбар дээгүүр шилжиж буй хурууны чиглэлд курсорыг шилжүүлнэ. Өөрөөр хэлбэл ноүтбүүкны touchpad юм.
Ø Заагч саваа–Товчлуурт гарны хэсэг дээр байрладаг жижигхэн баллуур шиг толгойтой
төхөөрөмж.Саваан дээр дарсан чиглэлд курсорыг шилжүүлнэ.
Ø Үзгэнд суурилсан төхөөрөмжүүд - Tablet PC ба PDA-уудад хэрэглэгдэнэ Мөн сүүлийн
үеийн гар утаснууд ялангуяа smart phone-уудад байдаг.
Ø Joystick – Өндөр зураглал бүхий xbox, psp зэргээр тоглодог тоглоомуудын pc-д зориулсан хувилбарыг тоглохын тулд компьютерт холбодог. Дөрвөн тийш хөдөлгөх
товчлуур ба тусгай үйлдэл гүйцэтгэх бусад товчлууруудтай.
Зураг, бичлэг оруулах төхөөрөмжүүд
Ø Webcam – Бичлэг хийх зураг авах боломж бүхий камер. Дүрсний нягтралын хувьд
дижитал аппарат, камерыг бодвол харьцангүй чанар муутай боловч
онлайнаар дүрс дамжуулах
Ø Зураасан код уншигч- Нийтлэг супермаркетууд хэрэглэдэг, барааны бааркодыг
уншуулсанаар дэлгэцэн дээр тухайн барааны үнэ нь гарч ирдэг.
Ø 3D сканнер – 3 хэмжээст мэт харагдахаар дүрсийг компьютерлуу оруулж чаддаг.
Ø Хурууны хээний сканнер – Тусгайлан хурууны хээг оруулах зориулалт бүхий сканнер.
Ø Оптик сканнер - Текст эсвэл зураг уншиж, тэдгээрийг дижитал орц болгон хувиргана.
Ø Оптик тэмдэгт танигч (OCR) - Тэмдэгт эсвэл код уншина. Барааны шошгыг унших, шуудан сортлох, тест дүгнэхэд хэрэглэгддэг
Ø Оптик сканнеран дохиур - Барааны универсаль код зэрэг (UPC) зэрэг бар кодуудыг
уншина.
Ø Лазеран хэмжигч – Лазер гэрлэн тусгалыг ашиглан зай, уртыг хэмждэг.
Эмнэлэгийн хувьд компьютерын зураг, бичлэг оруулах төхөөрөмжүүдийг эмчилгээ, оношлогоондоо өргөн хэрэглэдэг. Үүнд:
Ø хэт ягаан туяаны оношлогооны аппарат,
Ø соронзон долгионы оношлогооны аппарат,
Ø Positron Emission Tomography,
Ø Medical ultrasonography гэх мэт
Аудио оруулах төхөөрөмжүүд
Ø Микрофон
Ø Яриа танигч системүүд- Эдгээр нь хэлсэн үгийг оруулан бичмэл болгодог. Эхэн үеийн яриа танигчид нь өөр өөр үгийг хэлэхдээ дунд нь түр зогсох хэрэгтэй байдаг байсан бол орчин үед үргэлжилсэн ,харилцан ярианы шинжтэй яриа оруулсан ч үг бүрийг тусд нь таниж чаддаг болжээ.
Ø MIDI товчлуурт гар
Ø Бусад дижитал хөгжмийн зэмсэг
Бусад оруулах технологиуд
Ø Соронзон судал - Кредит картнууд дээрх соронзон судлыг уншина. Эдгээр судлууд нь 200 битийн мэдээлэл хадгалж чадна.
Ø Микропроцессорын микросхем ба санах ойтой кредит карт- Өөрөөр бас смарт карт гэдэг.Электрон гүйлгээ хийх хэрэгсэл. Ердийн соронзон судал дээр нэмэгдэн 8 эсвэл 16 килобитын багтаамж бүхий санах ойтой.
Ø Соронзон бэхэн тэмдэгт танигч (MICR)-Чекийн доод талд соронзон бэхээр хэвлэсэн банкны болон дансны дугаарууд уншина.
Гаргах дагалдах төхөөрөмжүүд
Компьютерийн боловсруулсан электрон өгөгдлийг хүний ойлгохуйц хэлэнд хөрвүүлэн гаргах төхөөрөмж юм. Гарын төхөөрөмжийг softcopy, hardcopy гэж 2 ангилна.- Softcopy гэдэг нь дэлгэцэн дээр өгөгдлийг дүрслэх буюу аудио хэлбэрт хувиргах (дэлгэц)- Hardcopy гэдэг нь текст болон графикийг хэвлэн гаргах (принтер, плоттер, олон функцтэй төхөөрөмж, гэх мэт)
1. Softcopy Output: Display ScreensГаралтын төхөөрөмж болох м онитор нь компьютер дэх мэдээлэл, текст, дүрс, зургийг дэлгэцэнд харуулдаг тусдаа эд анги юм. Өөрөөр хэлбэл уян болоод хатуу диск доторх мэдээллүүд, программ хангамжууд, тэдгээртэй ажиллах, компьютерийн гараас оруулах тэмдэгтүүд бүгд энэ л төхөөрөмжийн дэлгэц дээр харагдана. Гэхдээ дэлгэц (дисплей) болон монитор гэсэн 2 хэллэг байдаг. Монитор гэдэг нь компьютер дэхь зүйлсийг дэлгэцээр гаргах боломжтой салангид төхөөрөмжийг хэлдэг. Харин дисплей нь зөвхөн мониторын экран юм. Иймд энэ хоёр бол нэг нь нөгөөдөө багтаж байдаг нэг бүхэл зүйл (эд анги) юм.
Мөн зөөврийн компьютерийн хувьд монитор гэхээсээ display буюу дэлгэц гэж нэрлэдэг. Яагаад гэвэл зөөврийн компьютерийн дэлгэц нь салангид биш их биетэйгээ цуг байдаг бөгөөд хэрэв үүний дэлгэц (display) нь эвдэрчихвэл Desktop буюу ширээний компьютерийн мониторт залгаад ажиллаж болдог.
Үүнээс үзэхэд ялгаатай гэдэг нь харагдаж байна. Гэвч хүмүүс дэлгэцийг монитор, display хоёрын аль алинаар нь дууддаг.Мониторын дотор нь хэдэн инчийн ямар төрлийн дисплейтэй гэдгээр тодорхойлдог бол дисплейг өнгө ялгаруулалтаар нь тодорхойлдог. Харин хэдэн өнгөөр харуулж чадаж байгаа нь уг дисплейний өнгөний үзүүлэлтийг илэрхийлнэ.Монитор нь CRT (cathode-ray tube) эсвэл flat-panel байж болно.
CRT нь яг TV шиг вакум хоолойг ашиглдаг. Хавтгай дэлгэц нь хөнгөн, нимгэн, CRT-г бодоход бага тог зарцуулдаг боловч CRT дэлгэц шиг тод цэвэр байж чаддаггүй.
Хавтгай дэлгэц нь liquid crystal diplay (LCD)/ шингэн кристаллийн/, electrolunescent display (EL)/ гэрлэн диодын /, gas plasma display гэсэн гурван технологиор хийгдсэн байдаг. Дэлгэцийн өнгө, нягтшил нь видео адаптериас хамаарч өөр өөр байна. ралаасЗаримдаа дэлгэц нь VDT (video display terminal)-тай холбогдох бөгөөд энэ нь дэлгэц болон гарыг багтаасан байна.
Cathode- Ray Tubes (CRT)Катод хоолой гэж компьютерийн дэлгэцэнд зориулан ашиглах вакум хоолой юм. Энэ нь (CRTs) зөвхөн компьютерийн дэлгэцэнд бус телевизорт ч ашиглагддаг. Дэлгэцэнд дүрс дүрслэхдээ pixel гэж нэрлэгдэх бие даасан цэгүүдээр илэрхийлэгдэнэ. Pixel гэж дэлгэцэнд үзүүлэх хамгийн бага нэгж буюу зургийн элемент юм. Процессороос CRT-ийн электрон буу руу илгээгдсэн биетүүд нь электрон болж хувиран зургийг дүрсэлдэг. CRT дэлгэцийн дотор талыг фосфороос бүрсэн байдаг. Электрон буунаас гарсан электронуудын туяа нь форсор дээр очиж гэрэлдэх бөгөөд үүний дүнд дүрс зургийг дэлгэцэнд бий болдог байна.
Flat–Panel DisplayХэрэв бид зөвхөн CRT технологийг ашигласаар байсан бол одоогийн авсаархан notebook, халаасны PC зэрэг гарахгүй байсан байх биз. CRT нь гэрэлтэй, тод зургийг үзүүлдэг боловч их тог, жин, зай эзэлдэг. CRT-тэй харьцуулахад хавтгай дэлгэц нь бага цахилгаан, зай, жин эзэлдэг. Хавтгай дэлгэц нь 2 шилэн тавгаас бүтэх бөгөөд дундуур нь бодис олон замаар хөдөлж дүрсийг бий болгодог.
Хавтгай дэлгэц нь 2 замаар ялгагддаг.1. Шилэн тавгуудын хоорондох бодисоор2. Дэлгэц дээрх транзисторуудын зохион байгуулалтаар
Шилний хоорондох бодис LCD, EL ба газын плазм: Хавтгай дэлгэц нь шилэн кристалл дэлгэц (LCD), электрон люминесцент дэлгэц (EL), газын плазман дэлгэц (Gas Plasma) гэсэн технологиудыг ашигладаг. - LCD нь шилэн кристалл гэгдэх бодисоос бүрдэх бөгөөд молекулууд нь өөрийн оптик шинж чанараараа хувирдаг. Дэлгэцийн цаана байгаа энэхүү гэрэл нь дүрсийг үзүүлэх эсэхийг шийддэг. - EL нь бодис нь электрон цэнэгээр цэнэглэгдэнгүүт гэрэлтдэг. - Gas-plasma неон туяатай адил, цахилгаан гүйдэл бий болонгуут гэрэлтүүлэх газыг ашигладаг.
Транзисторын зохион байгуулалт – идэвхитэй матриц идэвхгүй матриц.Хавтгай дэлгэц нь транзисторын байрлалаас хамаарч нэг бол идэвхитэй матриц эсвэл идэвхигүй матриц дэлгэцтэй байна.Идэхитэй матрицан дэлгэц гэдэг нь дэлгэц дээрх цэг бүр өөрийн транзистороор удирдагдана.Идэвхгүй матрицан дэлгэцийн тухайд транзистор нь бүтэн мөр эсвэл баганын цэгүүдийг удирдана.
Screen ClarityCRT ч, хавтгай дэлгэц алины ч хувьд дэлгэцийн хүчин дараах 3 чанар нөлөөлнө.- Resolution дэлгэцийн дүрсийг дүрслэх чадварыг хэлэх бөгөөд 1 inch талбайд тооны цэг байгааг үзүүлнэ. Horizontal pixels x vertical pixels Тухайлбал: 640 х 480 pixels = 307, 200 pixel байгааг үзүүлнэ.- Dot pitch: Цэгүүдийн хоорондын зайг хэлэх бөгөөд цэгүүдийн зай ойртох тусам дүрсийг илүү нарийвчлалтай үзүүлнэ.- 45-100 удаа анивчдаг.»Refresh rate: Дэлгэцэн дээр цэгүүд секундэд гарч ирэх давталтын тоо
Дэлгэцийн өнгөДэлгэц нь монохром эсвэл өнгөт байна. Монохром нь нэг дэвсгэр дээр нэг өнгөөр харуулна. Хэдийгээр энэ нь бараг хэрэглээнээс гарч байгаа боловч түүнийг text based mainframe системд хэрэглэж байна.Өнгөт дэлгэцийн тухайд RGB monitor гэх бөгөөд энэ 3 өнгийн хослолоор (16-16,7 сая өнгийг төрлөөсөө хамааран гаргаж чаддаг) Өнөө үеийн ихэнхи компьютер өнгөт байх авч зарим нэг халаасны компьютер нь хар цагаан хэвээр байна.
Bitmapped display
Нэгэн үед компьютер дэлгэцэн дээрээ зөвхөн текст мөр дүрсэлдэг байсан. Харин одоо үсэг, тооноос гадна зураг, график, дүрсүүдийг үзүүлэх чадвартай болсон байна. Учир нь PC нь bitmapping стандартыг эхрэглэх болжээ.Компьютер нь цэгийн өнгө, байрлалыг дүгнэхдээ 0 эсвэл 1 битийг ашигладаг. Монохромын хувьд 1 бит нь цэгийг үзүүлдэг байсан бол өнгөт дэлгэцийн хувьд нэлээд олон бит нь цэгийг дүрсэлдэг. Bitmapped дэлгэц нь компьютерт дэлгэцэн дээр цэгийг нэг бүрээр нь гаргах бололцоог олгож удирдах.
Video display adapterГрафикийг дүрслэхийн тулд дэлгэц заавал видео дисплей адаптертай байх ёстой. Видео адаптерийг видео график карт гэх бөгөөд энэ нь дэлгэцэн дээр дүрсийг гаргах resolution, өнгөний тоо, хурдыг тодорхойлох цахилгаан хэлхээ бүхий хавтан юм. Видео адаптер нь хэдий өөрийн санах ой буюу видео RAM-тай байх бөгөөд энэ нь хэр хурдан зураг дүрс боловсруулах, хэрхэн зургийн нягтшилыг гаргах, хэдэн өнгө гаргах зэргийг тодорхойлно. Жнь: 640 х 480 нягтшилтай видео адаптер нь 256 kb RAM-тайгаар 16 өнгийг дүрслэх бол 1mb RAM-тай 16,7 сая өнгө дүрсэлнэ.
Notebook компьютерийн тухайд адаптер нь эх хавтандаа суулгаж өгсөн байдаг бол desktop компьютерийн хувьд expensia slot дээр нэмж суулгадаг. Өнөө цагт VGA ба SVGA төрлийн адаптерийг өргөн хэрэглэж байна.
2. Hand copy Output: Printers, Plotters, Multifunction, Devices & Microfilm & Microfiche Devices
Handcopy төхөөрөмж нь цаасан дээр хэвлэгдсэн текст болон дүрсийг гаргадаг. Принтер нь ширээний, зөөврийн, impact эсвэл non impact байдаг. Ихэнхи impact printer-т dot-matrix printer орно. Non impact printer-т laser, inkjet, thermal төрлийн принтерүүд багтана. Plotter нь flatted эсвэл drum байна. Олон функцтэй зарим төхөөрөмжүүд нь принтер, сканнер, хувилах болон факсын төхөөрмжийг зэрэг агуулдаг. Компьютерийн гаралтын microfiche, microfilm нь хадгалалтын асуудлыг шийднэ. Ширээний принтерийн тухайд өндөр чанар, үнэ сонголтын тухай ярьж болно. Харин зөөврийн принтерийн тухайд transportable, ultraportable гж хоёр ангилна.
Принтер (хэвлэх төхөөрөмж)Компьютерийн дэлгэцэн дээр гарч буй төрөл бүрийн мэдээллийг цаасан дээр хэвлэн гаргах боломж бүхий төхөөрөмжийг принтер гэнэ. Мэдээлэл нь текст, дүрс, фото зураг, хүснэгтэн мэдээлэл зэрэг байж болно. Принтер нь хэмжээ, хэвлэх хурд, төрөл, үнэ өртөгөөрөө хоорондоо ялгаатай байдаг.
Принтер нь компьютерт 2 төрлийн портоор залгагддаг. Хамгийн өргөн дэлгэр хэрэглэгддэг нь паралель портны принтер юм. Нөгөө нь сүүлийн үед ашиглагдаж буй өндөр хурдын порт болох USB (Universal Serial Bus) юм.
- Transportable: 5 фунт жинтэй, ширээний принтер шиг өндөр түвшинд хэвлэх, хувьсах цахилгаан гүйцдээр тэжээгдэх чадвартай.- Ultraportable: 2 фунт жинтэй, зөөж явахад авсаархан, батерей болон хувьсах гүйдлээр ажиллана. Гэвч тусгай хэвлэлийн цаасыг зөвхөн нэг нэгээр нь принтерт хийх гар ажиллагаатай.
Импаст принтер:Энэ төрлийн принтер нь текст, зургийг принтерийн хаммер болон бул нь инк бүхий туузан дээр цохих механизмаар гаргадаг. Матрицан принтер нь жижиг зүү бүхий принтерийн толгойтой бөгөд энэ нь инк бүхий туузан дээр цохиж зураг болон тэмдэгтийг бий болгодог. Принтерүүд нь секундэд 40-300 тэмдэгтийг хэвлэдэг. Өнгөт тууз нь зөвхөн цөөн хэдэн тооны өнгийг гаргах чадвартай байдаг. Энэ нь хямд төсөр давуу талтай боловч график зургийг хэвлэх чанар муу, мөн их дуу чимээ гаргадаг байна.
Импаст бус принтер:Принтерийн механизм ба цаасны хооронд ямар нэг шууд физик контакт үүсгэлгүйгээр дүрс, тэмдэгтийг хэвжүүлнэ. Импаст бус принтерийг лазер, инк-жэт, thermal гэж 3 ангилна.
Laser printer: хувилагч машинтай төстэй, зургийг үүсгэхтэй dot-matrix принтертэй ажиллах зарчимтай төстэйгээр цэгээр дүрсэлж хэвлэнэ. Эдгээр зургууд нь соронзонгоор цэнэглэгдсэн инк бүхий бөмбөрөн дээр үүсгэгдээд бөмбөрөс цаас руу шилжин хэвлэгддэг. Лазер принтерүүд нь график дүрсийг үзүүлэх чадвараас хамаарч инчид 300 дотоос 1200 дот (dpi) хүртэл нягтшилтай хэвлэдэг. Тэд хурдан бөгөөд микрокомпьютерийн тухайд нэг минутад 4-32 текст хуудсыг хэвлэдэг.Энэ нь төрө бүрийн фонт, хэлбэр, хэмжээгээр хэвлэж чадна. Илүү үнэтэй хувилбар нь өнгөтөөр хэвлэдэг. Лазер принтер нь өөр дээрээ суурилсан RAM-тай бөгөөд энэ нь компьютераас хэвлэх өгөгдлөө өөртөө авч хадгалдаг. Өөрөөр хэлбэл ямар нэг удаашралгүйгээр нэгээс нөгөө цаасыг үргэлжлүүлэн хэвлэнэ. Хэрэв нэлээн их хэмжээтэй, зураг, гарфиктай өгөгдлийг хэвлэх тохиолдолд их хэмжээний RAM хэрэгтэй болдог. Лазер принтер нь мөн өөрөө ROM чиптэй бөгөөд эндээ фонтуудыг хадгалах бөгөөд хэвлэхийн тулд лазер принтер нь page description language-тэй ажилладаг
Ink-jet printer: Лазер, матрицан принтерийн адилаар цэгэр хэвлэнэ. Ink-jet принтер нь өндөр хурдтайгаар 4 цорго бүхий нүхээр электроноор цээглэгдсэн инкийг бага багаар цаасан дээр шүршиж хэвлэнэ. Давуу тал нь өнгөтөөр хямд хэвлэх боломжтой.Дутагдалтай тал нь 300-720 dpi бага нягтшилтай, 1-4 текст хуудсыг нэг минутад хэвлэнэ. Өндөр нягтшилтай хэвлэхийн тулд тусгай цаасыг маш удаан хэвлэнэ. (нэг цаас-10 минут) ink-jet –ийн нэг төрөл бол buble-jet printer ба энэ нь маш өчүүхэн халаагч элементүүдээр инкийг хэлбэржүүлж 128 маш жижиг цоргоор хэвлэнэ. Энэ технологийг голдуу зөөврийн принтерт хэрэглэнэ.
Thermal printer: энэ нь өнгөт лав, халаагч ашиглан цэгүүдийг тусгай цасан дээр буугаж хэвлэнэ.
Принтерийн чанарыг үнэлэх 4 хүчин зүйл:- ӨнгөЯмар нэгэн дүрс, зурагтай материалыг хэвлэхэд өнгө гол хүчин зүйл болдог. Өнгөт принтер нь хар цагаан болон өнгөт гэсэн 2 хортой байдаг боловч принтерийг зөвхөн хар цагаан горимоор хэвлэхээр тохируулж болно. - Resolution (өнгөний ялгарал)Принтерийн өнгөний ялгарал нь ихэвчлэн dpi (dots per inch) буюу нэг инчид ноогдох цэгийн тоогоор хэмжигддэг. Жишээ нь принтерийн өнгөний ялгарлын тохиргоог 150 dpi болгоод нэг хуудас хэвлэх, мөн 300 dpi болгоод өөр нэг хуудас дээр нэг ижил текстийг хэвлэхэд 300 dpi тохируулгаар хэвлэсэн хуудас нөгөөгөөсөө илүү тод харагддаг. - ХурдНэг хуудсыг хэвлэн гаргах хугацааг хэлнэ. Ихээхэн хэмжээний материал хэвлэхэд хурд ихтэй байх шаардлагатай байдаг. Өнгөт принтерийн хурд удаан байдаг байна. Үнэ өртөг ихтэй принтерүүд ихэвчлэн хурд ихтэй түргэн хэвлэдэг байна. Зарим удаан принтерүүд 3-6 хуудсыг минутанд хэвлэх нь ч бий. - Санах ойИхэнх принтерүүд багахан хэмжээний санах ойтой ирдэг байна. Жишээлбэл 1Mb гэх мэт. Өөрийн гэсэн санах ойтой принтер нь дүрс, зурагтай болон хүснэгтэн материалыг хурдан хэвлэдэг. Принтерийг HP буюу Hewlett Packard, Epson, Xerox, Okidata зэрэг корпорациуд үйлдвэрлэн гаргадаг. Жишээлбэл: Epson Stylus Color 440, HP DeskJet 612C, 812C, HP LaserJet 5L, Xerox DocuPrint C11, Okidata Okipage 12I гэх мэт.
Плоттер: Олон өнгөөр өндөр чанартай график дүрслэх тусгай гаралтын төхөөрөмжийг хэлнэ. Үүнийг ихэвчлэн газрын зураг, архитектурын зураг гэх мэтийг зурахад хэрэглэнэ. Плоттер нь drum bed гэсэн 2 янз байна.
Олон функцтэй принтерийн технологиЭнэ нь олон үйлдлийг гүйцэтгэх чадварьай төхөөрөмж юм. Тухайлбал, хэвлэх, хувилах, сканнердах, факсдах, бүх үйлдлийг нэг төхөөрөмжөөр хийх боломжтой.
Гаралтын бусад төхөөрөмжүүд: аудио, видео, виртуаль төхөөрөмж ба роботуудДуу, авиа, видео гаргах, виртуалиар бодит зүйлсийг үзэх, робот зэрэг нь гаралтын төхөөрөмжид орно. Sound- Output төхөөрөмж: энэ нь ердийн чимээнээс хөгжмийн дуу хүртэлх дижитал дууг гаргана.Voice-Output төхөөрөмж: энэ нь дижитал өгөгдлийг ердийн яриа бүхий авианд хувиргана.Vidеo-Output төхөөрөмж: газар зүйн байршил хамааралгүйгээр компьютер болон холбоог ашиглан нэг нэгийгээ харж, сонсож уулзалт зохион байгуулахыг видео хурал гэнэ. Видео технологийн нэг шинэ нээлт бол видео хурал (videоconference) юм.Virtual-Reality & Simulation Device: компьютер дээр суурилсан хиймэл бодит байдлын нэг төрөл бөгөд юмс үзэгэдлийг гурван хэмжээст огторгуйд дүрсэлдэг.Robot: хүний оюунаар сэтгэгдсэн хүний хийдэг энгийн үйлдлийг гүйцэтгэх чадвартай автомат төхөөрөмж юм.
Хадгалах дагалдах төхөөрөмжүүд
Өгөгдөл хадгалах биет зүйлийг хадгалах төхөөрөмж гэнэ. Өөрөөр хэлбэл өгөгдлийг түүн дээр хадгалж , түүнээс унших боломжтой төхөөрөмжийг хадгалах төхөөрөмж гэнэ.Хадгалах төхөөрөмж нь хадгалалтын горим, хэлбэрээс хамааран дараах гурван технологи дээр үндэслэнэ. Үүнд:
v Соронзон хадгалалт
v Оптик хадгалалт
v Хагас дамжуулагч хадгалалт
1). Соронзон хадгалах төхөөрөмжийн төрлүүд
· Соронзон диск(уян ба хатуу диск)
· Соронзон хальс(соронзон дамар, хальс)
Соронзон орон ашиглаж дискэн дээр мэдээллүүдийг(битүүдийг) хадгалах эсвэл уншдаг зарчим бол соронзон дискний онцлог юм.
2). Оптик хадгалах төхөөрөмжийн төрлүүд
· Оптик
· Соронзон оптик
Дискний гадаргууг лазерын диодоор гэрэлтүүлж улмаар түүнээс ойх гэрлийн тусгалыг ажиглах зарчмаар мэдээллийг унших хадгалах төхөөрөмжийг оптик хадгалах төхөөрөмж гэнэ. Оптик диск нь нэг ба олон удаагийн хандалттай ба дараах төрлүүдтэй.
· CD ,CD-ROM, DVD: Хөгжим ,видео программ зэрэг олноор тараагдах дижитал мэдээлийг хадгалж бизнесийн зориулалтаар ашиглагдана.
· CD-R, DVD-R, DVD+R: гурав дах хадгалах төхөөрөмж байдлаар мэдээллийг нэг удаа хадгалах зориулалттай.
· CD-RW, DVD-RW, DVD+RW, DVD-RAM: Олон удаа бичиж , хурдан унших хадгалах төхөөрөмж бөгөөд гуравдагч хадгалах төхөөрөмжөөр мөн ашиглагдана.
CD-ROM, CD-R, CD-RW нь 650МВ багтаамжтай харин Digital video disk буюу DVD, DVD-R, DVD-RW нь нэг тал буюу нэг давхаргадаа 4,7 GB мэдээлэл хадгалах боломжтой. Энэ нь зөвхөн нэг удаа унших бичих болон дан болон давхар тээгч давхаргатай.
3). Хагас дамжуулагч дээр суурилсан хадгалах төхөөрөмж
Хагас дамжуулагч дээр суурилсан , мэдээллийг хадгалахдаа нийлмэл эргэлтийг ашигладаг технологийг хагас дамжуулагч хадгалалт бүхий төхөөрөмж гэнэ. Энэ нь сая сая бичил транзистор ба конденсатор агуулсан хагас дамжуулагч санах ой байна. Жишээлбэл флаш диск. Хэдийгээр санах ой боловч түүнийг RAM шиг ашиглаж болохгүй. Түүн дээр агшин зуур мэдээлэл хадгалж , мөн мэдээллийг олон удаа устгаж болно.
Нийтлэг бус хадгалах төхөөрөмжүүд
Vacuum tube memory
Electro-acoustic memory
Phase-change memory
Holographic storage
Molecular memory
Компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүдийн
бизнесийн чиг хандлага
Мэдээллийн эрин зуунд амьдарч буй та бидний амьдралыг компьютергүйгээр төсөөлөхийн аргагүй болжээ. Өнөөдөр хэн илүү үр ашигт мэдээлэл олж чадсан нь бусдаас нэг бус нэлээд хэдэн алхам урд явж , олон олон давуу талуудыг өөртөө бий болгож чадаж байна.
Дагалдах төхөөрөмжүүдтэйгээр л компьютерыг бүрэн дүүрэн ашиглах боломжтой. Мурын хуулийн дагуу компьютерын хүчин чадал 18-аас 24 сарын дотор хоёр дахин нэмэгддэг гэж үздэг.Түүнээс гадна тухайн үеийн хүчин чадалтай компьютерын үнэ 18-аас 24 сарын дотор хоёр дахин буурна гэдэг. Компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүдийн ч гэсэн үнэ нь улам бууж байгаа ч илүү боловсронгүй болсоор байна.
Бизнесийн байгууллагын ашиг гэдэг нь өртөгөөсөө илүү орлого олох дээр суурилдаг. Өндөр хурдтай бүтээмж өндөртэй боловч үнэ нь боломжийн компьютер ашиглах нь өртөгийг бага байлгах боломжоор хангана. Энэ нь компьютер буюу компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүд бүтээмж өндөртэй, цаг үеэсээ түрүүлсэн, үнэ хямдтай байх нь хичнээн чухал болохыг харуулж байна. Иимээс компьютер, компьютерын дагалдах төхөөрөмж үйлдвэрлэгчид хэрэглэгчдийн дээрх хүсэл сонирхолыг харгалзан үзэж үйлдвэрлэлдээ тусгах нь компьютерын дагалдах төхөөрөмжүүдийн цаашдын бизнесийн чиг хандлагыг тодорхойлох түлхүүр хүчин зүйл болох юм
Ажил хэрэгч хүмүүст тулгардаг асуудлын нэг бол зарим компьютерын дагалдах төхөөрөмжийг зөөвөрлөхөд хүндрэлтэй байдаг явдал юм. Тиймээс тэдгээрийг portable буюу зөөвөрлөх боломжтой болгох нь компьютерын дагалдах хэрэгсэлүүдийн бизнесийн чиг хандлагыг тодорхойлох бас нэг хүчин зүйл байна.
Илүү үйлдэлүүдийг багасгасан төхөөрөмж буюу natural interface device байх нь цаг хугацааг хэмнэж, бүтээмж их байлгаснаар өртөгийг багасгадаг. Нөгөө талаар хөдөлмөр хэмнэсэн төхөөрөмжинд хүн төрөлхтөн үргэлж дуртай байсан ба үүний л хүчинд өнөөдрийн өндөр технологиуд бий болсон билээ.
Дээрх зүйлсийг нэгтгэн дүгнэвэл компьютер, компьютерын дагалдах төхөөрөмж үйлдвэрлэгчид өртгөөр манлайлах стратеги барьж цаашдын бизнесийн чиг хандлагаа болгох нь хэрэглэгчдийн хэрэгцээнд нийцэх бөгөөд одоогийн хямралын цаг үед зөв шийдвэр гаргалт болно.
ЦАХИМ БИЗНЕС
Цахим бизнес гэж ер нь юуг хэлээд байна вэ? Энэ нэр томъёог зөвхөн цахим хэлбэрээр худалдах, худалдан авах үйлдэл гэж ойлгох албагүй бөгөөд үүний цаана харилцагч нарт үзүүлж буй үйлчилгээ, бизнесийн түнш, төрийн байгууллагуудын хамтын ажиллагаа, цахим санхүүгийн гүйлгээ, нууцлалын асуудал, эдгээртэй холбоотой эрхзүйн орчин зэрэг бүхэл бүтэн цогц систем ойлгогдох ёстой юм. Яг энэ утгаар нь миний бие асуудлыг хөндөн Монголд улсад маань өрнөж буй үйл явдлыг хураангуйлан багцлахыг оролдсон юм.
Дэлхийг хэрсэн интернэтийн сүлжээний ачаар л цахим бизнесийн гол ач холбогдол нь цаг хугацаа, орон зайн хязгаарыг үгүй хийснээс гадна үйлчилгээний хурд, чанар, өртөг, даяарчлал, мэдлэг, мэдээлэл солилцооны шинэ эрин үетэй бид нарыг холбож байгаа юм.
Интернэт хэрэглэгчдийн тоо 18 сар тутамд хоёр дахин нэмэгдэж байдаг судалгаа байдаг бөгөөд яг одоо дэлхийд 694 сая хүн интернэтийг ашиглаж байна (Michael, 2000; Батпүрэв, 2007). Харин Монгол улсын хувьд 2006 оны 12 сарын байдлаар 110,000 гаран өрх интернэт ашигладаг бөгөөд интернэт тогтмол хэрэглэдэг хүмүүсийн тоо нь 500,000 хүрч байгаа (Болд, 2007).
1990 онд дэлхий дээр нийт ердөө 1000 интернэт хост буюу интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагууд байсан бол 1999 оны байдлаар энэ тоо нь 90 сая аль хэдийнээ даваад байлаа (Michael, 2000). Одоо чухам энэ тоо хэд болсныг төсөөлөхийн аргагүй болоод байна. Бид энэхүү “их хурдны зам”-ын яг хаана нь яваад байна аа?
Booz-Allen&Hamilton компанийн 1999 онд төрөл бүрийн чиглэлийн бизнес эрхэлдэг 525 компаниудын удирдлагуудаас авсан судалгаагаар интернэт ба цахим бизнес нь тэдний бизнесийн үйл ажиллагаанд шууд нөлөөлж эхэлсэн ба үүнээс болж судалгаанд оролцогчдын 90% нь компанийнхаа стратегийг өөрчлөхөд хүрсэн байна (Thomas, 2002). Нэгэнт нийгмийн түүчээ давхрага нь бусдыгаа татаж явдаг жам ёсоор жижиг дунд бизнес эрхлэгч нар болон хувиараа бизнес эрхлэгч иргэд хүссэн хүсээгүй дэлхийн том компаниудын энэхүү стратегийг дагаж эхлээд байна.
Ер нь бол түүхээс нь үзвэл цахим бизнес нь анх 1970-аад оны эхээр үүссэн бөгөөд энэ үед цөөн хэдэн томоохон компаниуд л хэрэглэдэг байсан бол 1995 оны байдлаар дэлхий даяар хийгдэж байсан цахим бизнесийн дүн 19 тэрбум ам. долларт хүрээд байлаа (Michael, 2000). Мөн 1980-аад оны дундуур терминалын төвшинд л цахим нэхэмжлэхийн систем нэвтэрч эхэлсэн байсан бол одоо зөвхөн PayPal-р дамжин хувь хүмүүс хооронд 2005 оны байдлаар л гэхэд 25 тэрбум ам. долларын цахим гүйлгээ нийт 64 сая гаруй цахим дансаар дамжин хийгдсэн бол бизнесийн байгууллагуудын хооронд 2002 оны байдлаар 102 тэрбум ам. долларын гүйлгээ, 2004 онд 428 тэрбум ам. долларын гүйлгээ хийгдээд байна (Michael, 2000; Nikolai, 2006; Батпүрэв, 2007). Neal (2004) энэ тоо 2004 онд 3,2 триллион ам. долларт хүрнэ гэж урьдчилан тооцоолж байсан ч 6,9 триллион ам. долларт хүрээд байлаа (Thomas, 2002).
Ерөнхийдөө дэлхий даяар цахим бизнес жилийн 30%-ийн байнгын өсөлтийн хандлагатай байна. Дэлхийн том компаниудын 97% нь өөрсдийн вэб хуудастай бөгөөд тэдний 53% нь зөвхөн интернэт худалдаа хийх зорилготой хийгдсэн вэб хуудсууд байгаа бөгөөд чухам л эдгээр вэб хуудсуудын ачаар FedEx, Cisco зэрэг компаниуд сая сая доллар хэмнэсэн түүхтэй билээ (Michael, 2000). Thomas (2002)-ийн дурдсанаар бол компаниудын мэдээллийн технологид зарцуулах төсөв жил болгон дунджаар 11%-р нэмэгдэж байгаа нь урьд нь төсөвлөдөг байснаас даруй 200% өсчихөөд байгаа нь бодит байдал юм.
Ер нь цахим бизнесийн түүхийг маш товчоор дараах 4 үед хувааж болох юм.
1970-аад оны эхэн үе. Энэ үед анхны компьютерүүдийг ашиглан компаниудын арын албаны үйл ажиллагааг, жишээлбэл, цалин бодох, хүний нөөцийн бүртгэл, авлага, өглөгийн бүртгэл, томоохон хэмжээний мэдээллийн санг үүсгэх, түүнтэй холбоотой үйл ажиллагааг автоматжуулах, хөнгөвчлөх зорилгоор ашиглаж байлаа.
1980-аад оны эхэн үе. Энэ үеэс эхлэн одоогийн Word, Excel-ийг ашиглан мэдээлэл задлан шинжлэх, судалгаа хийх түвшинд ашиглаж эхэлсэн.
1990-ээд оны эхэн үе. Энэ үеэс эхлэн цахим бизнес гэдэг утга нь компаниудын үйл ажиллагаа, маркетингийн талбарт илүү хэрэглэгдэх болсон. Өөрөөр хэлбэл компанийн бүтээмжид шууд нөлөөлж эхэлсэн үе юм.
2000 оны эхэн үе. Энэ үеэс эхлэн ложистик болон нийлүүлэлтийн суваг, цахим худалдаа, мэдлэг дээр суурилсан бизнесийн эрин үе эхэлсэн бөгөөд компаниудын хувьд өрсөлдөх давуу талыг олгож эхэлсэн гэж хэлж болно.
Дэлхийг хэрсэн интернэтийн сүлжээний ачаар л цахим бизнесийн гол ач холбогдол нь цаг хугацаа, орон зайн хязгаарыг үгүй хийснээс гадна үйлчилгээний хурд, чанар, өртөг, даяарчлал, мэдлэг, мэдээлэл солилцооны шинэ эрин үетэй бид нарыг холбож байгаа юм.
Интернэт хэрэглэгчдийн тоо 18 сар тутамд хоёр дахин нэмэгдэж байдаг судалгаа байдаг бөгөөд яг одоо дэлхийд 694 сая хүн интернэтийг ашиглаж байна (Michael, 2000; Батпүрэв, 2007). Харин Монгол улсын хувьд 2006 оны 12 сарын байдлаар 110,000 гаран өрх интернэт ашигладаг бөгөөд интернэт тогтмол хэрэглэдэг хүмүүсийн тоо нь 500,000 хүрч байгаа (Болд, 2007).
1990 онд дэлхий дээр нийт ердөө 1000 интернэт хост буюу интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагууд байсан бол 1999 оны байдлаар энэ тоо нь 90 сая аль хэдийнээ даваад байлаа (Michael, 2000). Одоо чухам энэ тоо хэд болсныг төсөөлөхийн аргагүй болоод байна. Бид энэхүү “их хурдны зам”-ын яг хаана нь яваад байна аа?
Booz-Allen&Hamilton компанийн 1999 онд төрөл бүрийн чиглэлийн бизнес эрхэлдэг 525 компаниудын удирдлагуудаас авсан судалгаагаар интернэт ба цахим бизнес нь тэдний бизнесийн үйл ажиллагаанд шууд нөлөөлж эхэлсэн ба үүнээс болж судалгаанд оролцогчдын 90% нь компанийнхаа стратегийг өөрчлөхөд хүрсэн байна (Thomas, 2002). Нэгэнт нийгмийн түүчээ давхрага нь бусдыгаа татаж явдаг жам ёсоор жижиг дунд бизнес эрхлэгч нар болон хувиараа бизнес эрхлэгч иргэд хүссэн хүсээгүй дэлхийн том компаниудын энэхүү стратегийг дагаж эхлээд байна.
Ер нь бол түүхээс нь үзвэл цахим бизнес нь анх 1970-аад оны эхээр үүссэн бөгөөд энэ үед цөөн хэдэн томоохон компаниуд л хэрэглэдэг байсан бол 1995 оны байдлаар дэлхий даяар хийгдэж байсан цахим бизнесийн дүн 19 тэрбум ам. долларт хүрээд байлаа (Michael, 2000). Мөн 1980-аад оны дундуур терминалын төвшинд л цахим нэхэмжлэхийн систем нэвтэрч эхэлсэн байсан бол одоо зөвхөн PayPal-р дамжин хувь хүмүүс хооронд 2005 оны байдлаар л гэхэд 25 тэрбум ам. долларын цахим гүйлгээ нийт 64 сая гаруй цахим дансаар дамжин хийгдсэн бол бизнесийн байгууллагуудын хооронд 2002 оны байдлаар 102 тэрбум ам. долларын гүйлгээ, 2004 онд 428 тэрбум ам. долларын гүйлгээ хийгдээд байна (Michael, 2000; Nikolai, 2006; Батпүрэв, 2007). Neal (2004) энэ тоо 2004 онд 3,2 триллион ам. долларт хүрнэ гэж урьдчилан тооцоолж байсан ч 6,9 триллион ам. долларт хүрээд байлаа (Thomas, 2002).
Ерөнхийдөө дэлхий даяар цахим бизнес жилийн 30%-ийн байнгын өсөлтийн хандлагатай байна. Дэлхийн том компаниудын 97% нь өөрсдийн вэб хуудастай бөгөөд тэдний 53% нь зөвхөн интернэт худалдаа хийх зорилготой хийгдсэн вэб хуудсууд байгаа бөгөөд чухам л эдгээр вэб хуудсуудын ачаар FedEx, Cisco зэрэг компаниуд сая сая доллар хэмнэсэн түүхтэй билээ (Michael, 2000). Thomas (2002)-ийн дурдсанаар бол компаниудын мэдээллийн технологид зарцуулах төсөв жил болгон дунджаар 11%-р нэмэгдэж байгаа нь урьд нь төсөвлөдөг байснаас даруй 200% өсчихөөд байгаа нь бодит байдал юм.
Ер нь цахим бизнесийн түүхийг маш товчоор дараах 4 үед хувааж болох юм.
1970-аад оны эхэн үе. Энэ үед анхны компьютерүүдийг ашиглан компаниудын арын албаны үйл ажиллагааг, жишээлбэл, цалин бодох, хүний нөөцийн бүртгэл, авлага, өглөгийн бүртгэл, томоохон хэмжээний мэдээллийн санг үүсгэх, түүнтэй холбоотой үйл ажиллагааг автоматжуулах, хөнгөвчлөх зорилгоор ашиглаж байлаа.
1980-аад оны эхэн үе. Энэ үеэс эхлэн одоогийн Word, Excel-ийг ашиглан мэдээлэл задлан шинжлэх, судалгаа хийх түвшинд ашиглаж эхэлсэн.
1990-ээд оны эхэн үе. Энэ үеэс эхлэн цахим бизнес гэдэг утга нь компаниудын үйл ажиллагаа, маркетингийн талбарт илүү хэрэглэгдэх болсон. Өөрөөр хэлбэл компанийн бүтээмжид шууд нөлөөлж эхэлсэн үе юм.
2000 оны эхэн үе. Энэ үеэс эхлэн ложистик болон нийлүүлэлтийн суваг, цахим худалдаа, мэдлэг дээр суурилсан бизнесийн эрин үе эхэлсэн бөгөөд компаниудын хувьд өрсөлдөх давуу талыг олгож эхэлсэн гэж хэлж болно.
Subscribe to:
Posts (Atom)